tasima planlari vagon talep ve tahsisi

TAŞIMA PLANLARI,
VAGON TALEP VE TAHSİSİ
ANKARA

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
i
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER.........................................................................................................................i
AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GİRİŞ ......................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ....................................................................................................3
1. TAŞIMA PLAN VE PROGRAMLARI...............................................................................3
1.1. Yıllık Taşıma Planları ...................................................................................................3
1.2. Mevsimlik ( Dönemlik ) Taşıma Planları......................................................................3
1.3. Günlük Taşıma Planları ................................................................................................4
1.3.1. Rotasyon ................................................................................................................4
1.3.2. İşletme Açısından Rotasyonun Önemi ..................................................................5
1.3.3. Ütilizasyon.............................................................................................................5
1.3.4. Yük Durumunun Tespiti ........................................................................................7
1.3.5. Günlük Taşıma Planlarının Hazırlanması..............................................................9
1.4. Vagon İhtiyaç Hesabı..................................................................................................11
1.5. Blok Taşımacılığın Özellikleri....................................................................................13
1.5.1. Taşıma Parkurlarını Oluşturmak..........................................................................17
UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................19
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................21
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ..................................................................................................23
2. VAGON TALEBİ ..............................................................................................................23
2.1. Vagon Tipi ve Kapasiteleri .........................................................................................23
2.1.1. G-H-Habis Tipi Kapalı Vagonlar ........................................................................23
2.1.2. E Normal Tip Yüksek Kenarlı Vagon .................................................................24
2.1.3. K-R Normal Tip Platform Vagon ........................................................................24
2.1.4. S Özel Tip Platform Vagon .................................................................................25
2.1.5. F Özel Tip Yüksek Kenarlı Vagon ......................................................................25
2.1.6. Uaais Tipi Ağır Yük Vagonu...............................................................................26
2.1.7. Uadgs Tipi Tahıl Vagonu ....................................................................................27
2.1.8. Za Sıvı Taşımaya Mahsus Sarnıçlı Vagon...........................................................27
2.2. Vagon Sipariş Defteri..................................................................................................28
2.3. Eşya Taşımacılığı İle İlgili Uluslararası Anlaşma ve Sözleşmeler .............................28
UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................30
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................31
3. GÜNLÜK VAGON DURUMU.........................................................................................33
3.1. Günlük Vagon Durumu Telgrafları ( GVD ) ..............................................................33
3.1.1. GVD Telgraflarının Bölümleri ve Bilgilerin Sırası .............................................34
3.1.2. GVD Tellerinde Bulunacak Diğer Bilgiler..........................................................37
3.1.3. GVD Tellerinde Gösterilecek Vagon Tipleri ve GVD Tellerinin Kontrolü ........39
3.2. Repartisyon Bürosunun Görevleri ..............................................................................41
UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................42
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................43
ÖĞRENME FAALİYETİ–4 ..................................................................................................45
4. VAGON TAHSİSİ .............................................................................................................45
4.1. Tahsis Emirleri............................................................................................................46
4.1.1. Daimi Tahsis Emri...............................................................................................46
İÇİNDEKİLER
ii
4.1.2. Günlük Tahsis Emri.............................................................................................46
4.1.3. Özel Tahsis Emri .................................................................................................46
4.1.4. Öncelikli Tahsis Emri ..........................................................................................47
4.2. Yabancı Demiryollarına Ait Vagonların Tahsisi ........................................................47
4.3. Vagon Tahsisi ve Taşımaları İle İlgili Özel Hususlar.................................................48
UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................50
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................51
MODÜL DEĞERLENDİRME ..............................................................................................54
CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................56
KAYNAKÇA........................................................................................................................57
iii
AÇIKLAMALAR
KOD 840UH0025
ALAN Raylı Sistemler Teknolojisi
DAL/MESLEK Raylı Sistem İşletmeciliği
MODÜLÜN ADI Taşıma Planları, Vagon Talep ve Tahsisi
MODÜLÜN TANIMI
Bu modül yük taşıma plan ve programları, vagon talebi,
günlük vagon durumu ve vagon tahsisi konularında kullanılan
yöntemlerin tanıtıldığı bir öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL 10.sınıf modüllerini başarı ile tamamlamış olmak
YETERLİK Raylı sistemlerde yük taşımacılığı yapmak
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Bu modülle gerekli ortam sağlandığında, işletme talimat ve
yönetmeliklerine uygun olarak taşıma planları yapabilecek ve
işletme sistemine ait kayıtları tutabileceksiniz.
Amaçlar
1. Taşıma plan ve programlarını yapabileceksiniz.
2. Vagon talebi alabileceksiniz.
3. Günlük vagon durumlarının yazışmalarını
yapabileceksiniz.
4. Vagon tahsisi yapabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam
Atölye, sınıf veya gerçek çalışma ortamı
Donanım:
Bilgisayar, önceki dönemlere ait taşıma verileri, çeken
çekilen araç parkı verileri, istasyonda bulunan vagonlara ait
veriler, ilgili tarifeler, formlar ve yönetmelikler
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
 Modülün içinde her öğrenme faaliyetinden sonra yer alan
ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
kendi kendinizi değerlendireceksiniz
 Öğretmen modül sonunda ölçme aracı uygulayarak modül
uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
değerlendirileceksiniz.
AÇIKLAMALAR
iv
1
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci;
Demiryolları Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana ulaştığı her yere hayat veren,
canlılık ve refah götüren vefalı bir dosttur. Bu vefanın en güzel meyvelerinden biri ise
nakliyat; üretimi tüketime bağlayan köprü, ekonominin çarklarını döndüren en önemli
dişlilerden biri ve hatta can damarıdır. 7 gün ve 24 saat işleyen yük trenleri Türkiye’nin
yükünü hem Anadolu’nun dört bir köşesine hem de Avrupa, Asya ve Ortadoğu’ya
taşımaktadır. Elbetteki bu taşımacılığın beklenen faydaları karşılayabilmesi için, iyi bir
planlama ve kaynakların en verimli bir şekilde kullanılması esastır.
Bu modülle yük trenlerinin, taşıma plan ve programlarının yapılmasını ve yapılan
programlara göre taşımayı gerçekleştirebilmeyi öğreneceksiniz.
GİRİŞ
2
3
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
Bu öğrenme faaliyeti sonucunda taşıma plan ve programını yapabileceksiniz.
 Bölgenizdeki istasyon veya garda bulunan Repartisyon bürosunu ziyaret edip
taşıma planlarının nasıl yapıldığını inceleyiniz.
 Araştırmalarınızı sınıfa rapor halinde sununuz.
1. TAŞIMA PLAN VE PROGRAMLARI
1.1. Yıllık Taşıma Planları
Yıllık taşıma planları yapılmasındaki amaç, Yurt içindeki nakliye taleplerinin düzen
içerisinde ve mümkün olan oranda isteğe uygun ve ekonomik yapılanmasını sağlamak ve
bunu temin edecek bilgi ve malzemeyi toplamaktır.
Nakliye taleplerin neler olduğunun anlaşılmasının ardından bu taleplerin beklenilen
faydanın temin edebilmesi için, mümkün olan en kısa zamanda ilgili birimlere bildirilmesi
gerekir.
Müşteri ve personelin fikirlerini almadan taşıma planlarını hazırlamak doğru değildir.
Çünkü müşterinin ve yükün ne tür vagonlarla ve ne tür taşıma şartlarıyla ihtiyaçlarının
giderilmesi gerektiğinin bilinmesi gerekir.
1.2. Mevsimlik ( Dönemlik ) Taşıma Planları
Ülkemizde maden, kömür, ziraat ürünleri, askeri taşımalar vb. gibi kitle nakliyatlar
bölgelerin özelliğine göre belirli dönemlerde artmakta veya azalmaktadır. Bu bakımdan
nakliye taleplerinin beklenilen faydayı müşteri ve işletme açısından temin edebilmesi için
müşterilerden gelen taleplerin neler olduğunun anlaşılmasının ardından, bu talepler mümkün
olan en kısa zamanda Hareket Dairesine bildirilir. Hareket dairesi belirlenen dönem ya da
mevsimler için nakliye taleplerinin bir düzen içerisinde ve mümkün olduğunca arzuya uygun
ve iktisadi yapılanmasını sağlamak koşuluyla bir planlama yapar ve bu planı Genel
Müdürlüğe bildirir. Genel Müdürlük durumu hareket dairesi ile birlikte değerlendirerek yeni
tren seferleri düzenler veya mevcut trenlerden dönemsel taşıması biten trenleri seferden
kaldırır.
AMAÇ
ARAŞTIRMA
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
4
1.3. Günlük Taşıma Planları
Günlük planda bölgenin yük durumu ve akımı, tehirler, trenlerin verilmiş emirlere ve
mevzuat hükümlerine göre teşkil ve çekerine göre yük verilip verilmediği ile makine ve cer
durumları ve trafik aksaklıkları görüşülerek gerekli tedbirlerin alınması sağlanır.
Günlük taşıma planlarını, Bölge Müdürlüklerinde bulunan Repartisyon büroları yapar.
Günlük taşıma planlarının nasıl yapıldığına geçmeden önce Rotasyon ve Ütülizasyon
hesabında biraz bahsedelim. Çünkü iyi bir günlük planlamanın işletme açısında yıllık bazda
nasıl bir etkisinin olduğu bu şekilde daha iyi anlaşılacaktır.
1.3.1. Rotasyon
Rotasyon: Bir vagonun birbirini takip eden iki dolumu arasında geçen süredir.
Bu süre; demiryolu şebekesinin fiziksel durumuna işletmecilik istemine ve şartlarına
vagon tipine, eşya türüne, talip miktarına ve taleplerin şebekedeki dağılımına bağlı olarak
değişmektedir.
Rotasyon süresinin kısa tutulması ile aynı miktarda vagon ile daha fazla ve verimli iş
yapmak mümkün olur. Taleplerin yoğun olduğu dönemlerde Rotasyon süresinin
düşürülmesinin önemi daha da artar.
Rotasyon süresinin evreleri; Manevra, Tren teşkil, Seyir, Tartı, Yükleme-Boşalma ve
Trenlerin buluşma ve öne geçmelerde beklediği sürelerinden oluşmaktadır.
Tek bir tip vagonun rotasyon süresi hesaplandığı gibi tüm tiplerdeki vagonların
değerlendirildiği “Genel Rotasyon” hesabı da yapılır.
İnceleme belli bir tip vagon için yapılıyorsa o tip vagonların faal vagon sayısı ve dolan
vagon sayısı, genel rotasyon hesabı yapılıyorsa tüm vagonların faal vagon sayısı ve dolan
vagon sayısı dikkate alınır. TCDD’de kullanılmakta olan Rotasyon süresi formülü aşağıda
belirtilmiştir.
 Rotasyon Süresi: ((Faal Vagon Sayısı / Dolan Vagon Sayısı ) * İncelenen Süre)
Burada;
 Faal Vagon Sayısı: Kuvve Mevcudu – Faal Olmayan Vagon ( Tamir +
Yedek + Yurt dışı )
 Tamir: Revizörlük Atölyelerinde, Vagon Bakım Atölyelerinde, Tüdemsaş
ve Tüvaşaş’ ta tamirde olan vagonların toplamı.
 Dolan Vagon Sayısı: İncelenen süre içerisinde dolan vagon sayası,
 Kuvve Mevcudu: Cer Dairesi Başkanlığınca hazırlanan vagon
bültenindeki yük vagonlarının sayısı
 Yurtdışı: İncelenen süre içerisinde yurtdışında olan vagonların günlük
ortalaması
5
Örnek 1:
Genel Rotasyon Hesabı
1997 Yılı Gerçekleşmelerine Göre Tüm Vagonların Rotasyon Hesabı
Kuvvedeki Mevcut Vagon Adedi : 17,241
Ortalama Tamirlik Vagon Adedi : 4, 062
Ortalama Yedek Vagon Adedi : 956
Yurt dışındaki Ortalama Vagon Adedi : 122
Toplam Dolan Vagon Adedi : 466052
İncelenen Süre : 365 Gün
Faal Vagon Adedi: 17241 - (4, 062 + 8–956 + 122) 17241 – 5 140 = 12101
Rotasyon Süresi : (Faal Vagon Sayısı / Dolan Vagon Sayısı ) * İncelenen Süre
Rotasyon Süresi : ( 12.101 / 466052 ) * 365 = 9.47 Gün
(Vagon parkımızda bulunan her bir vagon ortalama 9.47 günde bir doldurulmuş.)
Örnek 2:
Bir tip vagon ile ilgili Rotasyon hesabı ( Faal-Fas tipi vagonların Rotasyon Hesabı)
1997 Yılı Gerçekleşmelerine göre Faal-Fas tipi vagonların Rotasyon Hesabı
Kuvvedeki Mevcut Vagon Adedi (Aralık 97 ) : 4, 767
Ortalama Tamirlik Vagon Adedi : 1,294
Ortalama Yedek Vagon Adedi : 231
Yurtdışındaki ortalama Vagon Adedi : 0
Toplam Dolan Vagon Adedi : 188717
İncelenen Süre : 365 Gün
Faal Vagon Adedi : 4,767 – (1,294 +231 ) 4467 – 1525 = 3122
Rotasyon Süresi : (Faal Vagon Sayısı / Dolan Vagon Sayısı ) * İncelenen Süre
Rotasyon Süresi : ( 3.122 / 188717 ) * 365 = 6.03 Gün
(Vagon parkımızda bulunan Faal-Fas tipi vagonların her biri ortalama 6.03 günde bir
doldurulmuş.)
1.3.2. İşletme Açısından Rotasyonun Önemi
Rotasyon işletmecilikte en önemli performans değerlerden birisidir. Rotasyon
süresindeki küçük bir iyileşme ile taşımalara daha çok vagon temin edip daha fazla taşıma
yapmak mümkün olurken, Rotasyon süresindeki küçük bir artış taşımalara vagon teminini
daha da güçleştirip daha az taşıma yapmamıza neden olmaktadır.
1.3.3. Ütilizasyon
Tüm çeken ve çekilen demiryolu araçlarını en verimli ölçüde kullanmak esastır. Bu
faydalanmanın göstergesi ütilizasyon oranıdır. Mevcut vagonların ya da diğer demiryolu
araçlarının kaç adedinin taşımalarda kullanıldığını ve /veya çeken ve çekilen gösterir. Hedef
ütilizasyon oranını % 100’dür. Ütilizasyon oranı % 100’e ne kadar yakınsa vagon o oranda
iyi kullanılmış sayılır.
6
1.3.3.1. Yolcu Vagonlarının Ütilizasyonu
Bir yolcu vagonunun veya dizisinin kullanılan kapasite oranının belirlenmesidir.
Ütilizasyon : (Taşınan yolcu/Vagondaki yer sayısı) veya (Taşınan yolcu/Trenlerin yer
sayısı)
Örnek 1:
64 kişilik bir yolcu vagonunda 32 yolcu taşınmışsa;
Yolcu vagon: 32/64: 0,50’dir. Yani bu vagon % 50 kapasite ile kullanılmıştır.
Örnek 2:
320 yolcu kapasiteli bir trende 145 yolcu taşınmışsa;
Tren ütilizasyonu: 145/320: 0,45’dir. Yani bu tren % 45 kapasite ile kullanılmıştır.
1.3.3.2. Yük Vagon Adet Ütilizasyonu
Yük vagon parkında bulunan yük vagonlarından ne kadarının taşımalarda
kullanıldığının, Tamir, yedek ve yurtdışında bulunan vagon haricinde kullanılan vagon
belirlenmesidir.
 Yük Vagon Ütilizasyonu: İncelenen süre içinde dolan vagon sayısı / (( Mevcut
Vagon sayısı/ Rotasyon )* Süre )
Örnek: 1997 yılında vagon parkında bulunan vagon sayısı: 17241’dir. 365 gün içinde
dolan vagon sayısı: 466062’dir. Rotasyonu: 9,47 olduğuna göre;
Yük Vagon Adet Ütilizasyonu: 466,0628 / (( 17241/947). 365) = 0,70
( Yani 1997 yılında vagon parkında bulunan 17241 vagonun ancak % 70’i taşımalarda
fiili olarak kullanılabilmiştir.)
 Yük Vagon Ton Ütilizasyonu:
 Tüm vagonlar için:
Yük Vagon Ton Ütilizasyonu: İncelenen süre içinde dolan ton / (( Faal vagon sayısı /
Rotasyon)* Süre )
Örnek: 1997 yılında vagonlara yüklenen ton: 16.692.652’dir. 365 gün içinde faal
vagon sayısı: 452,626’dir. Rotasyon değeri: 9,477 olduğuna göre;
Yük Vagon Adet Ütilizasyonu: 16.692.652 / ((452.626/9.477). 365) = 0,957’dır.
( Yani 1997 yılı içerisinde taşımalarda kullanılan her bir vagona kapasitesinin % 96’sı
oranında yükleme yapılmıştır.
 Fal/Fas tipi vagonlar için:
7
Örnek: 1997 yılında vagonlara yüklenen ton: 9.853.244 ‘dür. 365 gün içinde faal
vagon sayısı: 187.970’dir. Rotasyon değeri: 6,80 olduğuna göre;
Fal / Fas tipi Yük Vagon Ütilizasyonu: 9.853.244 / (( 187,970 / 6,80 ) * 365 ) =
0,977’dir.
( Yani 1977 yılı içerisinde taşımalarda kullanılan Fal/Fas tipi Vagon her birine
kapasitesinin % 98 oranında yükleme yapılmıştır.
 Boş Taşıma Oranı: Bir Net ton – Km.ye düşen Ham ton/km.yi verir. Bir başka
deyişle, doldurulamayan dara açığa çıkar. İdeal değer vagonun sürekli dolu
taşıması ile elde edilecek olan 1.50’dir. Formül: Ham ton / Net ton-Km
 Dolu Taşıma Oranı: Bir Ham ton –Km.ye düşen Net ton-Km.yi verir. Başka bir
deyişle doldurulamayan işler ayıklanarak dolan kısım açığa çıkarılır. İdeal
değer, vagonun sürekli dolu taşımasıdır. Formül: Net ton / Ham ton-km
1.3.4. Yük Durumunun Tespiti
Ülkemizde demiryolları teşkilat şeması 7 Bölge Müdürlüğünden oluşmaktadır. Bölge
Müdürlükleri doğrudan TCDD Genel Müdürlüğü’ne bağlıdır. Demiryolları Bölge
Müdürlükleri bünyesinde, Bölge Repartisyon Bürosu, Trafik Kontrol Merkezi, İstasyonlar,
Lojistik Müdürlüğü ve birçok birim bulunmaktadır.
Resim 1.2: Bölge müdürlükleri
Resim 1.3: İstasyonların yük durumunun tespiti
Bölgedeki gar ve istasyonlar, kendilerine ait bir gün sonra gönderilmeye hazır olacak
tahmini yük durumunu, bir telgrafla saat 14.00-16.00’ arasında en geç saat 16.00 da Bölge
Bölge
Repartisyon
Bürosu
İstasyonlar
TCDD GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
1.
Bölge
2.
Bölge
3.
Bölge
4.
Bölge
5.
Bölge
6.
Bölge
7.
Bölge
8
Repartisyon bürosuna bildirir. Bu telgrafta taşımaya hazır yüklerin, hangi yöne, ne miktarda,
dolu ve boş, mevcut yük ile saat 17.00 a kadar dolacak ve gönderilmeye hazır olacak tahmini
yük durumu bilgileri bulunur. Ayrıca bu istasyonlar zincir, takoz, ve muşamba gibi malzeme
ihtiyaçlarını veya fazla olan malzemeleri de aynı telgrafın düşünceler bölümünde belirtirler.
Bölge Repartisyon büroları kendi bölgesine bağlı olan istasyon ve garlardan aldıkları
yük durumu bilgilerinin hepsini toplayarak, bölgenin yük durumunu tespit eder. Daha sonra
bu bilgileri Merkez Repartisyon bürosuna bildirir. Merkez Repartisyon bürosu tüm
bölgelerdeki dolu-boş vagon adedini ve tipini, yük durumunu, zincir, takoz ve muşamba
ihtiyaçlarını belirleyerek, ülke çapında Bölge Müdürlükleri ile koordinasyonu sağlar.
Resim 1.4: Bölgelerdeki yük durumu ve koordinasyon
Bölge Müdürlüğünde bulunan Trafik Kontrol Merkezi, ertesi gün saat 06:00 da kendi
bölgesine bağlı istasyonlardan, bir gün önce Bölge Repartisyon bürosuna telgrafla
gönderdikleri taşımaya hazır, tam belli olan yük durumunu telefon ile öğrenerek teyit eder.
Örnek :
………… GAR / İSTASYON adı ( kodu ) SAAT : 06:00 TARİH : …. / …. / …..
BÖLGE MÜDÜRLÜKLERİNE ( ANKARA / SİVAS / MALATYA / ADANA / HAREKET
, TESİSLER DAİRE BAŞKANLIKLARINA ANKARA
Bugün …./…./…. Tarihinde saat 07:00 itibariyle yük durumudur.
126 FAS CEVHER YAKACIK 7584 TON
20 FAS CEVHER ÜLKÜ 1600 TON
YEDEK: 47 FAS BOŞ (YAKACIK), 125 FAS BOŞ (ÜLKÜ)
SİVAS ( kodu )
ATÖLYE TAMİRİ : 76 adet FAS tipinde vagon Yetkili kişi
FABRİKA TAMİRİ : 40 adet FAS tipinde vagon Unvanı
TELGRAF NO: ……………………………….
Bu örnekten ….. saat , …./…./…. tarihinde ve ………. gar veya istasyona ait
anlaşılacak olan yük durumu şöyledir: 126 adet FAS tipindeki cevher vagonu ile Yakacık
istasyonuna 7584 ton ve 20 adet yine aynı tip vagon ile Ülkü istasyonuna 1600 ton yük
gidecektir. Yedekte FAS tipinde, 47 adet Yakacık ve 20 adette Ülkü istasyonunda boş vagon
Merkez Repartisyon Bürosu
Bölge Repartisyon Büroları
9
bulunmaktadır. FAS tipindeki vagonlardan atölye tamiri için 76 adet ve fabrika tamiri için de
40 adet vagon Sivas’ ta bulunmaktadır.
Yukarıdaki örnekte olduğu gibi bölgeye bağlı bütün istasyon ve garlardan, Trafik
Kontrol Merkezince toplanıp teyit edilen bilgiler doğrultusunda, saat 10:00 da Bölge
Müdürlüğü’nde trafik toplantısı yapılır. Toplantıya Bölge Müdürü’nün başkanlığında Cer
müdürü, Ticaret müdürü, Hareket müdürü, Tesisler müdürü veya bunların yetkili kılacağı
müdür yardımcıları, Repartisyon büro şefi ve Trafik baş kontrolörü birlikte katılırlar.
Toplantıda bölge dâhilinde mevcut yükün ne şekilde taşınacağı, Cer müdürlüğünden
alınacak makine miktarı da dikkate alınarak hesaplanır ve günlük tren planlanması
gerçekleştirilir. Yapılan bu planlama bilgileri bir tablo şeklinde (Tablo 1.1.) telgraf, faks
veya bilgisayarla Hareket ve Tesisler Dairesi Başkanlıklarına bildirir.
T.C.D.D. HAREKET DAİRESİ BAŞKANLIĞI’NA YÜK DURUMU
BÖLGE : 4. BÖLGE
TARİH ARALIĞI : 15/…/…. – 15/…/....
İSTASYON SİVAS MALATYA KAYSERİ KARS ERZURUM SAMSUN TOPLAM
TON
Demirdağ 9300 2300 11600
Sivas 3415 3415
Divriği 463 463
Erzincan 145 594 739
Erzurum 334 1625 1959
Yapı 1400 1400
Kangal 1680 1680
G.TOPLAM 479 13178 5380 1625 594 0 21256
Tablo 1.1: Bölge yük durumu
1.3.5. Günlük Taşıma Planlarının Hazırlanması
Günlük plan yaparken bölge yük durumuna göre ve Genel müdürlük hareket dairesi
başkanlığıca hazırlanan her ayın başlangıcında bölge müdürlüklerine gönderilen programlı
günlük yüklerin (yıllık taşıma planlarında Orer’de gösterilen trenler; ki bu trenlerin
azaltılmasını veya çoğaltılmasını hareket dairesi belirler) ‘de dikkate alınması gerekir.
Orer’de gösterilen programlı cevher nakliyatları hareket dairesi başkanlığı, dolum
yerinden fabrikaya kadar taşınacak trenleri, blok tren yapmak sureti ile bir gün önceden
Repartisyon bürosuna bildirir. Repartisyon bürosu bu programlı yük durumuna göre bir
sonraki gün işleyecek trenler ile ilgili tedbirleri alır.
Programlı Cevher taşımaları dışında, gar ve istasyonların bildirdiği yükün çekilebilmesi için
yönlerine göre yük treni sefere konur. Fakat burada göz ardı edilmemesi gereken en önemli
noktalardan biride coğrafik nedenlerden dolayı yükün makine çeker durumudur. Örneğin
TCDD tarife kitabına göre, DE 24000’lik Lokomotif için; Sivas – Malatya 750 Ton, Sivas –
Kayseri 950 Ton, Sivas – Erzurum 905 Ton, Sivas – Amasya 835 ve Sivas-Samsun 695 Ton
lokomotifin çekebileceği maksimum yüklerdir.
10
Günlük taşıma planları yaparken yüklere göre trenlerin sefere konmasında bu şekilde
bölgenin yönlere göre makine çekerlerinin de bilinmesi gerekir.
Resim 1.5: Cevher nakliyatı
Örnek 1: Sivas’tan Malatya’ya gidecek 3000 ton yük var diyelim. Tarife kitabına
göre bu hatta çalışacak DE 24000’lik Lokomotif yolun eğim ve durumuna göre 750 ton
çekiyor ise, Sivas-Malatya arasında 4 adet trenin 0-24 saatleri arasında Orer’deki müsait
saatlere göre sefere konulması gerekir. Ama bunun için Cer servisinden; bu trenlerin
çıkarılabilmeleri için makine ve personelin yeter gücü görüşü alınır. Eğer yeterli ise ve
Orer’de müsait saatler var ise 4 tren işler. Yeterli değil ise eksiltilir ve bir sonraki gün eksik
tren planlanarak telafi edilir. Dolu giden yük trenleri dönüşlerinde, boşaltmadan alınan boş
vagonlarla teşkil edilerek sevk edilir.
Resim 1.6: Boş vagonların taşınması
Örnek 2: Sivas’tan Erzurum’a 1800 ton dolu yük var diyelim. Bu yük için Erzurum’a
2 tren sefere konur. Bu trenlerin Erzurum’dan dönüşlerinde hiç yükü olmayacağını
varsayalım. Bu durumda dolu giden bu 2 trenin Erzurum’dan Sivas’a kadar ki istasyonlardan
boş vagonlarla teşkil edilerek gönderilmesi sağlanır. Sivas’a gelen bu boş vagonlar GVD (
günlük vagon durumu ) tellerine göre ihtiyaç mahallerine bölge Repartisyon bürosunca sevk
edilir.
Bir istasyona ait olarak gelen vagonların, en kısa zamanda yükleme veya boşaltma
edilecekleri yerlere verilebilmesi ve bu yerlerden alınarak trene verilmesi de orerlerin
intizamı kadar önemlidir. Hatta fortrafik (yoğun trafik) aylarında bunun önemi pek büyüktür.
Vagon rotasyonuna çok olumlu etkisi olacağı gibi orerlerde iki istasyon arasında ancak bir
kaç dakika kazanılması mümkün olduğu halde, istasyonda planlı bir hizmet ile saatler
kazanılabilir. Bu maksatla Genel Müdürlük veya Bölgelerce tayin edilecek istasyonlarda
11
örneği (Tablo 1.2. ve 1.3.) deki gibi bir vagon verme ve vagon alma planının yapılması
lazımdır. Bu örneklerde görüleceği üzere vagon verilişi gelen trenlere göre, vagon alınışı da
giden trenlere göre tanzim edilmiştir.
Gar veya istasyon adı: .....................................
İstasyon Hizmet Planı
Geçerli olduğu tarih...................................... den ............................ kadar.
Muhtelif trenlerle gelen vagonların hizmet yerlerine verilmesi
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Gelen trenlerin Vagonun hizmet yerine verilmesi
Sıra
No
Çıkış
istasyonu
Numarası
Geliş
saati
Vagonun
verileceği yer
Manevra
No
Manevra
saati
Hangi
trenden
alınacağı
Düşünceler
1
2
Tablo 1.2: Vagon verme planı
Gar veya istasyon adı: .....................................
İstasyon Hizmet Planı
Geçerli olduğu tarih...................................... den ............................ kadar.
Hizmet yerlerindeki vagonların alınması ve gideceği trenler
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Alma Verileceği trenin
Sıra
No
Vagonun
alındığı
hizmet yeri
Manevra
No
Alış saati Gideceği yer Numarası
Kalkış
saati
Hangi vagonları
ihtiva
ettiği
1
2
Tablo 1.3: Vagon alma planı
1.4. Vagon İhtiyaç Hesabı
Taşıma planlarında yük vagonu talep projeksiyonu taşınan eşya cinsi bazında yapılır.
Benzer fiziksel özellikteki eşyalar gruplandırılarak aynı tip vagonla taşınması planlanır.
Vagon çeşitlemesinde azlık, sadelik ve standardizasyon, işletmede vagon tahsis
planlamasında esneklik sağlanmıştır. Taşınan eşya grubu ve gereken vagon cinsi aşağıda
belirtilmiştir.
Her bölge kendi bölgesi içindeki yük taşıma talepleri karşılayacak her cins vagondan
bulundurur. Dolan ve boşalan vagonlar iyi bir planlama ile olması gereken yerde olursa
taşıma yönünden bir aksaklık çıkmaz. Fakat plan doğru yapıldığı ve vagonlar olması gereken
yerde olduğu halde, halen bazı tip vagonlara ihtiyaç varsa Hareket dairesi başkanlığından bu
vagonlar talep edilir.
12
Vagon Cinsi Taşınan Eşya Gurubu
 Cevher vagonu .……………. Demir cevheri
( Otomatik boşaltmalı ) Linyit ( 6 ay )
Fa, Fd, Fad, Fas, Fals Kok, maden kömürü, Krom cevheri
 Bunkerli vagon …………….. Hububat ( 3 ay )
Uadgs Manyezit, Çimento
 Kapalı vagon …………….. Şeker, gübre, tütün,
G, Ga Gıda maddeleri, canlı hayvan ( 6 ay ),
( Standart ve özel tip ) Çimento ( torba ), diğer taşımalar ( % 60 )
 Açık vagon ……………… Şeker pancarı ( 3 ay ), Küspe ( 6 ay ),
E, Ea Kereste, inşaat malzemeleri,
Diğer taşımalar ( % 30 )
 Platform vagonları …………… . Ziraat aletleri ( 6 ay ), işlenmemiş demir,
K, S, Sa, R, U Ulusalar arası taşımalar (% 60’nin % 80’i),
Diğer taşımalar ( % 10 )
 Sarnıç vagonu ……………… Hafif petrol ürünleri ( 12 ay )
Z, Za
Örnek: Yapı gardan günlük 20 adet Sp vagonu İncirlik gar’ına travers götürmektedir.
Fakat bölgede yeterli vagon olmadığından bu nakliyatın yapılabilmesi için Hareket dairesi
başkanlığından ihtiyaç adeti kadar vagon talep edilir.
Vagon ihtiyaç hesabında aynı yük durumunun tespit edildiği gibi bölgeye bağlı
istasyon ve garlar, kendilerinde bulunan vagonların cinsini, adetini, boş veya dolu olduğunu,
boşalacak ve dolacak vagonları vb. vagonlar ile ilgili bilgileri bir GVD teli ile aşağıdaki
örnekte olduğu gibi bölge Repartisyon bürosuna bildirir.
Örnek :
…………….. GAR ( kod no ) …./…./….. G.V.D.
Mevcut : 103 Gb, 1 E, 2 Ea, 19 Kb, 13 Sg, 2 Sp
Tamirde : 6 Gb
Yedek : 2 Sp
YÜK : 1 Ea Demir 006211 KARS 4594 77 TON
2 Sg " " " " 146 "
1 E " " " " 36 "
3 Gb Yulaf 001031 " " 118 "
1 Gb Yulaf 002302 " " 40 "
1 Kb Demir 006211 " " 37 "
1 Gb Konserve 501801 " " 30 "
1 Gb " " İSKENDERUN 6960 26 "
13
1 Gb " " DİYARBAKIR 5924 33 "
1 Kb Jenaratör 506971 ETİMESGUT 2537 18 "
1 Gb Konserve 501801 MALATYA 5979 21 "
1 Gb " " AKÇAKALE 6506 21 "
1 Gb " " İSKENDERUN 6960 23 "
87 Gb Boş -- KAYSERİ 2579 1305 "
1 Ea Boş -- KARASU 4590 48 "
7 Kb Boş -- İLİC 4581 91 "
5 Sg Boş -- İSKENDERUN 6960 125 "
BOŞALMAKTA : 6 Sg Demir 006211
10 Kb Demir 006211
DOLAN : 1 Gb Konserve 501801 MALATYA 5976 6 TON
1 Gb " " AKÇAKALE 6506 6 TON
1 Gb " " İSKENDERUN 6960 8 TON
BOŞALAN : 1 Gb Kepek 002221 25 TON
4 Sg Dem 006211 200 TON
4 Kb Demir 006211 100 TON
NOT: Dolan ve Boşalan vagonların sayısı mevcut sayısının içinde değildir.
Yukarıdaki örneği açacak olursak. Bu GVD telini gönderen istasyonda, GVD telini
gönderdiği tarihte mevcut; 103 adet Gb tipinde, 1 adet E tipinde, 19 adet Kb tipinde, 13 adet
Sg tipinde ve 2 adette Sp tipinde vagon olduğunu ve bunlardan 6 adet Gb vagonunun tamirde
ve 2 adet Sp vagonu’ nun da yedekte bekletildiğini anlıyoruz. İstasyonlar mevcut vagonlarını
hesaplarken, tamirde olanları, yedek beklettiklerini, yük’te olanları ve boşalmakta olan
vagonları sayarak tespit ederler. Dolan ve boşalan vagonlar, bu telgraftaki mevcut
hanesindeki toplama hesap edilmezler.
Bu telgraftaki yük bölümüne bakacak olursak; 1. sütun vagon sayısını ve tipini, 2.
sütun vagonda yüklü olan eşyayı, 3. sütun eşyanın kodunu, 4. sütun vagonun gideceği
istasyonu, 5. sütun bu istasyonun kodunu ve son sütunda vagonda ne kadar yük olduğunu
gösterir.
Bölge Repartisyon bürosu kendisine bağlı istasyonlardan aldığı yukarıdaki örnekte
olduğu gibi GVD tellerini bir araya getirmek sureti ile hangi tip vagondan hangi istasyonda
kaç tane bulunmakta ve bu vagonların kaç tanesinin boş veya hangi yük ile dolu olduğunu
tespit eder. Bu işlemlerden sonra taşınacak yüklere göre hangi istasyonun hangi tip ve kaç
tane vagona ihtiyacı olduğunu tespit eder. İlgili istasyonlara ilgili vagonları göndererek veya
istasyonlar arasında koordinasyonu sağlayarak istasyonların vagon ihtiyacını giderir.
1.5. Blok Taşımacılığın Özellikleri
Ülkemizde blok tren uygulamasına 22 Aralık 2003 tarihinde geçilmiştir. Blok tren
uygulamasının en büyük özelliği, kalkış ve varış istasyonları arasındaki durakların
14
olmamasıdır. Bu sayede yük trenleri kalkış istasyonlarından aldıkları yükler ile ara
istasyonlarda bekleme ve manevra yapmadan daha kısa sürede varış istasyonuna
ulaşmaktadır.
Resim 1.7: Blok tren uygulaması
Blok tren taşımasında çıkış istasyonunda varış istasyonuna kadar, yükün bölünmeden
götürülmesi ve boşalan vagonların ise aynı tren’in dönüşüyle dolum istasyonuna getirilmesi
esastır.
Uzun mesafeli ve büyük tonajlı yüklerde taşıma süresinin kısalması, firmaların stok
maliyetlerinin azaltılması ve müşteri memnuniyetinin artırılması amaçlanmıştır.
Resim 1.8: Büyük tonajlı taşımalar
Blok tren uygulaması ile vagon parkındaki farklı tip vagon ve lokomotiflerle,
otomobilden beyaz eşyaya, madenden gıdaya, akaryakıttan sanayi ürünlerine kadar geniş bir
yelpazede yüksek tonajlı, güvenli ve hassas yük taşıması yapılır. Karayolu ile taşınması
mümkün ve ekonomik olmayan, 500 ton’dan 3000 ton’a kadar olan yükler blok trenler ile
ideal bir şekilde taşınabilir. Bir kıyaslama yapacak olursak yaklaşık 100 araçlık bir tır
konvoyunun yükünü taşıyabilen bir tren hem taşıma maliyetlerini düşürür, hem de
karayollarındaki kaza riskini ve taşınan mala hasar gelme riskini azaltmaktadır.
Blok tren taşımacılığında üreticiye büyük kolaylık sağlayan iltisak ( bağlantı ) hatları
ile yük vagonları işletme önlerine, genel ve özel depoların içlerine kadar ulaşmaktadır.
İltisak hatları sayesinde sevk edilecek mallar, trenlere üretildikleri noktada
yüklenebilmektedir. Böylece fabrika, firma ve organize sanayi bölgelerinin üretim ve ham
madde sevkiyatında ara nakliye yolları ortadan kaldırılarak, taşıma daha kolay ve ekonomik
hale dönüşmektedir.
15
Resim 1.9: İltisak hatları
Resim 1.10: Arazi tahsisi Resim 1.11: Özel sektör vagonları
Blok tren uygulamasının bir başka özelliği de arazi tahsisidir. Bu uygulama, büyük
çaplı yükleme ve boşaltma yapan firmalara talep etmeleri üzerine yükleme ve boşaltma için
demiryolu kenarlarında arazi tahsis edilmesidir.
Özel sektör ve şirketler TCDD’nin sahip olduğu vagonların yanı sıra kendi vagonları
ile de demiryollarında yük taşımacılığı yapabilmektedirler. Özel sektör ve şirketler
kendilerine ait vagonlar ile yaptıkları dolu taşımalarda indirim avantajları da
sağlamaktadırlar.
Blok tren taşımacılığında özellikle uluslar arası ve transit taşımalarda; deniz, kara ve
demiryolu işbirliği ile şartlara göre en uygun taşıma zinciri oluşturularak kombine
taşımacılık yapılmaktadır. Böylece hem maliyetler düşürülüyor hem de kaynaklar daha
verimli bir şekilde kullanılabiliyor. Demiryolu bağlantısı bulunan Haydarpaşa- Alsancak,
Mersin, Bandırma, Samsun, Derince ve İskenderun limanlarında denizyolu – demiryolu,
Halkalı, Köseköy, Ankara, Boğazköprü ve Gaziantep – Başpınar istasyonlarından da
karayolu – demiryolu bağlantılı kombine taşımacılık yapılmaktadır.
16
Resim 1.12: Kombine taşımacılık
En önemli kombine taşımacılık uygulamalarından biri olan Ro-La taşımacılığıyla
tırlar, çekici ve dorseleri ile birlikte özel imal edilen vagonlara yüklenerek varış noktasına
ulaştırılmaktadır. Kombine taşımacılığı ekonomik ve sosyal faydalarını yansıtan Ro- La
taşımacılığı ile enerji tasarrufu sağlanmakta, karayolu taşımacılığının neden olduğu çevre
kirliliği ve trafik yoğunluğu en aza indirilmektedir.
Resim 1.13: Ro-La taşımacılığı
Modern yük taşımacılığının kalbi olarak görülen diğer ulaşım sistemlerine göre
entegre olarak kombine taşımacılığı geliştiren lojistik köyler, ülkemizde de kurulmaktadır.
Blok tren uygulamaları bağlamında lojistik hizmetlerinde daha etkin ve verimli bir
işletmecilik yapılabilmesi ve de müşteri memnuniyetinin sağlanması için yük potansiyeli
yüksek olan Halkalı, Köseköy, Samsun – Gelemen, Eskişehir, Boğazköprü ve Balıkesir –
Gökköy’de lojistik köy oluşturma çalışmalarına devam edilmektedir.
Resim 1.14: Lojistik köyler
17
TCDD geniş ulaşım ağıyla Türkiye’nin dört bir yanına, Avrupa’ya, Asya’ya ve
Ortadoğu’ya ulaşmaktadır. Türkiye ile Avrupa ülkeleri arasında başta Almanya olmak üzere
Köln – Derince, Halkalı – Würzbug arasında karşılıklı olarak çalıştırılan blok trenler ile
otomotiv yedek parçası ve özel sektör işbirliği ile Köseköy – Bükreş arasında binek ve ticari
araç taşıması gerçekleştiren TCDD, Macaristan, Avustralya, Hollanda ve Slovenya’ya,
doğuda İran, Suriye ve Irak’a, doğu-batı arasında tarihi ipek yolunu hayata geçirmeye
yönelik olarak Trans Asya ana koridoru üzerinde Orta Asya üzerinden Türkmenistan ve
Kazakistan’a karşılıklı blok yük trenleri çalıştırmaktadır. Bu ulaşım ağına yenilerinin
eklenmesi için çalışmalar sürmektedir.
Resim 1.15: Uluslararası demiryolu ağlarımız
1.5.1. Taşıma Parkurlarını Oluşturmak
Taşımaya kabul edilen eşyanın taşınmasında esas olan, en kısa yoldan varış
istasyonuna taşınmasıdır. Ancak taşınacak yükün durumu ve geçilecek güzergahın bu
taşımaya uygun olmaması ya da o hattın işletme kapasitesinin yeterli olmaması nedeniyle
farklı bir güzergah izlenebilir.
Taşınmasını istedikleri yük için yükleyici firmalar, demiryolu işletmesine, yükün
cinsi, yapılacak toplam taşıma miktarı ve günlük yapabilecekleri dolum miktarlarını yazılı
olarak bildirerek taşıma talebinde bulunurlar. Bu taşımanın, yükün cinsine göre hangi tip
vagonlar ile yapılması gerektiğini, demiryolu işletmesi belirler. Demiryolu işletmesi yeterli
vagon, lokomotif ve hat kapasitesini göz önüne alarak taşıma parkurlarını belirlemek için
durumu değerlendirir.
Taşımaya kabul edilecek yükün durumu, eşya tarifesinde belirtilen, taşınması diğer
kuruluşların tekelinde olmayan ve demiryollarında taşınması uygun bir yük olması
gerekmektedir.
Taşıması yapılacak olan yükün, yükleme ve boşaltma istasyonlarının, tam vagon
taşımasına açık ve yükleme ve boşaltma yapabilecek tesislere sahip olması gerekir. Bunlar;
taşımanın çıkış ve varış istasyonları için iltisak hattı, rampa, hareketli vinç veya kiraya
verilecek arazi şeklinde olabilir. Taşıma yapacak olan istasyonlar bu işler için yeterli
kapasiteye sahip değiller ise, taşıması yapılacak olan firmaya en uygun alternatif istasyonlar
gösterilerek, yükleme ve boşaltmanın ekonomik ve kolay yapılabilmesi için olanak sağlanır.
18
Resim 1.16: Yükleme rampaları
Taşımanın blok taşıma olarak yapılabilmesi için yükleme ve boşaltmanın, firma
tarafından düzenli olarak yapılması esastır. Yukarıda bahsedilen konular ve blok taşımacık
hakkında bir örnek uygulama yapalım.
Örnek: A firması, bir yıl içinde Karasu istasyonundan Mersin’e günlük net 500 tonluk
Krom taşıması yapacağını bildirmekle beraber taşımanın, bir yıl boyunca ve dolumun
düzenli olarak yapılacağını beyan etmiştir.
Yüklemenin yapılacağı Karasu istasyonu incelendiğinde, açık arazisinin yeterli
olmadığı ve rampasının kısa olması gibi nedenler ile, günlük 500 ton yükleme kapasitesine
sahip olmadığı demiryollarınca tespit edilmiştir. Bu sebeplerden dolayı bu taşımaya stok
yapabilecek araziye sahip, rampasının uzun, yüklemenin daha iyi koşullarda yapılabileceği
düşünülen en uygun ve yakın istasyon olan, Erbaş istasyonu yüklenici firmaya teklif edilir.
Yüklemenin Erbaş istasyonundan yapılmasının, şartlar bakımından daha uygun olacağının
firmaca değerlendirilmesi istenerek, taşıma parkuru Erbaş- Mersin olarak belirlenir. Fakat
işletilecek olan blok trenin, en kısa güzergâhı olarak Erbaş, Çetinkaya, Malatya ve Mersin
parkuru olmasına rağmen, bu taşıma için Malatya bölgesinin işletme kapasitesi ve personeli
bakımından yetersiz olduğu görülür.
Bu sebeplerden dolayı işletilecek olan blok trenin, uzun güzergah olmasına rağmen,
Erbaş, Çetinkaya, Sivas, Kayseri ve Mersin parkurundan yapılması gerektiği tespit edilir.
Taşımanın uzun yoldan yapılmasına rağmen daha kısa bir sürede gerçekleşeceğinden
yüklenici firma ile mütabakata varılarak taşıma kabul edilir.
19
UYGULAMA FAALİYETİ
Taşıma plan ve programı yapmak için aşağıdaki işlem basamaklarını yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
Kısa süreli (günlük)taşıma planı yapmak.
 Günlük taşıma planları ile ilgili olarak, işletme
yönetmelik ve emirlerini okuyunuz.
 Bölgenize gelen vagonların en kısa zamanda
yükleme boşaltma işlemlerini yaptırınız.
 Bölgenize bağlı istasyonlardan aldığınız GVD
telgrafları ile bölgenizin yük durumunu tespit
ediniz.
 Bölgenize bağlı gar ve istasyonların gün içinde
dolması muhtemel yüklerini, gideceği yöne,
yükün miktarına ve makine çekerlerine göre
sıralayınız.
 Sıraladığınız bu yükleri 0-24 saatleri arasında,
bölgenizde o gün işleyecek trenlerin müsait
saatlerine göre planlayınız.
 Yüke göre çeken ve çekilen araçların adedini
ve özelliklerini biliniz. Mevcut çeken ve
çekilen araçlara ilave olarak, hala çeken ve
çekilen araca ihtiyacınız var ise, hareket
dairesi başkanlığından bu araçları talep ediniz.
 Dolu giden yük trenlerini, dönüşlerinde
mevcut yük bulunamıyorsa, boşaltmadan
aldıkları boş vagonlar ile teşkil ederek sevkini
sağlayınız.
 Günlük taşıma planlarınızı, mevcut
kaynaklarınızı en verimi kullanacak şekilde
yapınız.
Blok tren taşımacılığı yapmak
 Taşımaya kabul edilecek yükün miktarını,
cinsini, çıkış ve varış yerlerini belirleyiniz.
 Yükleme ve boşaltmanın yapılacağı rampa ve
tesislerin durumunu tespit ediniz.
 Taşıma parkurlarını oluşturunuz.
 Yüke göre çeken ve çekilen araçların adedini
ve özelliklerini biliniz. Mevcut çeken ve
çekilen araçlara ilave olarak, hala çeken ve
çekilen araca ihtiyacınız var ise, önceden
 İşletme yönerge ve genel emirlere
mutlaka uyunuz.
 Zamanı ekonomik kullanınız.
 Müşteri memnuniyetini
sağlayınız.
 Doğru zamanda doğru kararlar
alınız.
 Mesleğinizle ile ilgili etik ilkelere
uygun davranınız.
Resim 1.17: Trenleri planlamak
Resim 1.18: Bölgenin yük durumu
UYGULAMA FAALİYETİ
20
belirleyerek hareket dairesi başkanlığına
isteklerinizi bildiriniz.
 Blok taşımacılık yapınız.
Resim 1.19: Çeken ve çekilen araç
ihtiyacı
Resim 1.20 Makine çekerleri
21
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak
belirleyiniz.
OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
1. Uzun süreli ( yıllık – aylık ) taşıma planlarını hangi birim yapar?
A) Hareket Dairesi B) Bölge Müdürlüğü
C) Genel Müdürlük D) İstasyonlar
2. Kısa süreli ( günlük ) taşıma planlarını hangi birim yapar?
A) İstasyonlar B) Bölge Repartisyon Bürosu
C) Hareket Dairesi D) Garlar
3. Günlük taşıma planları hazırlanırken, aşağıdakilerden hangisi dikkate alınmaz?
A) Yük Durumu B) Makine Çekerleri
C) Orer D) Müşteri Memnuniyeti
4. Vagon ihtiyacı nasıl belirlenir?
A) Yükün Cinsine Göre B) Tamirdeki Vagonlara Göre
C) Boşalmakta Olan Vagonlara Göre D) Hepsi
Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.
5. Rotasyon süresinin kısa tutulması ile aynı miktarda vagon ile daha fazla ve verimli
iş yapmak mümkün olur. (……)
6. Vagon verilişi giden trenlere göre, vagon alınışı da gelen trenlere göre tanzim
edilir. (……)
7. Blok tren taşımasında çıkış istasyonunda varış istasyonuna kadar, yükün
bölünmeden götürülmesi ve boşalan vagonların ise aynı tren’in dönüşüyle dolum
istasyonuna getirilmesi esastır. (…....…)
8. Taşımaya kabul edilen eşyanın taşınmasında esas olan, en kısa yoldan varış
istasyonuna taşınmasıdır. (……)
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
22
UYGULAMALI TEST
Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı
gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Rotasyon ve Ütilizasyon hesaplamalarını yaptınız mı?
Bir örnekle bölgenin yük durumunu tespit ettiniz mi?
Yükün cinsine göre hangi tip vagon ile taşıma yapacağınızı
belirlediniz mi?
Yükleri gideceği yönlere göre planladınız mı?
Makine çekerlerine ve yükün tonajına göre, kaç adet tren
yapacağınızı hesapladınız mı?
Planlama yaparken, Orer’deki trenleri dikkate aldınız mı?
Garlardaki boş vagonların toplanmasını ve dağıtılmasını planladınız
mı?
Vagon ihtiyaç hesabını yaptınız mı?
Yaptığınız bu örnekle en iyi planlamayı elde ettiniz mi?
Blok tren taşımacılığı yaparken taşımaya kabul edilecek yükün,
miktarını, cinsini, çıkış ve varış yerlerini belirlediniz mi?
Taşımaya kabul edilecek yükün durumunu tespit ettiniz mi?
Yükleme ve boşaltmanın yapılacağı rampa ve tesislerin durumunu
belirlediniz mi?
Bir örnekle blok taşımacılık yapabildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.
Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.
23
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
Bu öğrenme faaliyeti sonucunda vagon talebi alabileceksiniz.
 Ülkemizde kullanılan yük vagonları ile Avrupa, Asya ve Ortadoğu’da kullanılan
yük vagonlarını karşılaştırarak farklılıkları tespit ediniz.
 Her ülkenin farklı vagon kullanma sebeplerini araştırarak, bir rapor hazırlayıp
sınıfta arkadaşlarınız ile bu raporu paylaşınız.
2. VAGON TALEBİ
2.1. Vagon Tipi ve Kapasiteleri
Yük vagonlarının tipleri, kullanım sahaları, kapasiteleri ve teknik özellikleri şöyledir;
2.1.1. G-H-Habis Tipi Kapalı Vagonlar
Kapalı vagonla her türlü ev ve mutfak eşyası, giyecek, yiyecek, içecek, torbalı
çimento, gübre, canlı hayvan vb. taşımaları yapılır.
Tip G Gbs Gbs Ga H Habis
Seri No 1030001-
1437
1500001
-510
1510001
-3501
1900002
-112
2061001
-033
2752001-
150
Yükleme Kapasitesi Ton 26 26 25,3 55 26 53
Darası Ton 11,2 13,5 12,5 25 11 27
Yükleme Hacmi m³ 50,7 82 82 89 50,5 137
Yükleme Alanı m² 23,8 33 33 4,6 23,8 50
Yükleme Boyutu m 8,640 12,780 12,7 15,3 8,62 19,760
Yükleme Eni m 2,750 2,670 2,6 2,66 2,75 2,590
Yan Duvar Yüksekliği m 2/1,8 2,15/2,5 2,15/2,5 2,20 2,12 2,300
Kapı Ölçüleri mm 2150/2500 - - - - 2500x5000
Taban Malzemesi Tahta Tahta Tahta Tahta Tahta Sac-Tahta
A 21 18 18 38,5 21,5 37
Yükleme Sınırları B 25 22 22 46,5 25,5 45
( ton ) C 26 26 24 54,5 26 53
S A - 18 18 38,5 - 37 B-C - 22/26 22/24 46,5 - 45/53
Resim 2.1: G-H-Habis tipi kapalı vagonlar
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ARAŞTIRMA
AMAÇ
24
2.1.2. E Normal Tip Yüksek Kenarlı Vagon
Tip E E Els Es Ea
Seri No 5031901/
2224
5106002/
400
5133005/
650
5520002/
1902
5900001/
471
Yükleme
Kapasitesi Ton 26-27 26 28 28,5-29 50
Darası Ton 11 10,7 12,2 10,7-11,6 26,5
Yükleme Hacmi m³ 38 38 36 36 66,5
Yükleme Alanı m² 24-24,5 24,5 24 24 25,4
Yükleme Boyutu m 8,640 8,6 8,7 8,76 16,5
Yükleme Eni m 2,75-2,81 2,81 2,7 2,76 2,60
Yan Duvar
Yüksekliği m 1,555 1,555 1,5 1,5-1,55 1,5
Otomatik
Boşaltma
Tertibatı
- - - - Yarı
Otomatik
Taban Malzemesi Tahta Tahta Tahta +
Sac Tahta Sac
A 21 21 - - 38
B 25 25 - - 46 Yükleme Sınırları
( ton ) C 26 26 - - 50
S A - - 20 20,5 - B-C - - 24/28 24,5 -
Resim 2.2: E Normal tip yüksek kenarlı vagon
Normal tip yüksek kenarlı açık vagon ile kömür, her türlü maden cevheri, tuğla,
kiremit, demir, boru, kum ve pancar taşıması yapılır.
2.1.3. K-R Normal Tip Platform Vagon
Tip Ks Ks Ks Rs Rs
Seri No 3300001/
2650
3330001/
010
3360001/
391
3900001/
071
3948001/
060
Yükleme
Kapasitesi Ton 27 27 26 55 59
Darası Ton 13 13 13 25 20,2
Yükleme
Hacmi m³ 15,5 - 15 - 16,56
Yükleme
Alanı m² 34,6 34,6 32,7 51 30,68
Yükleme
Boyutu m 12,5 12,5 12 18,5 11,8
Yükleme Eni m 2,77 2,75 2,77 2,77 2,6
Yan Duvar
Yüksekliği m 0,45 0,44 0,45 - 0,5
Taban Malzemesi Tahta+Sac Tahta Tahta Tahta Tahta
A 19 19 19 39 42
B 23 23 23 47 45-51,5
Yükleme
Sınırları (ton)
C 27 27 26 55 59
S A 19 19 19 39 42
B-C 23/27 23/27 23/26 47/55 45-51,5
Dikme Adedi 12 20 - 16 16
25
Resim 2.3: K-R Normal tip platform vagon
Normal tip platform vagon ile oto, pikap, kamyon, otobüs, iş ve tarım makineleri,
beton, demir ve ağaç direklerin taşıması yapılır.
2.1.4. S Özel Tip Platform Vagon
Tip Sgs Ss Saps
Seri No 4540001/
452
4700001/
500
4855001/
020
Yükleme Kapasitesi Ton 55 58 80
Darası Ton 25 21,5 27,1
Yükleme Alanı m² 48,5 35,5 39
Yükleme Boyutu m 18,5 11,3 12,5
Yükleme Eni m 26,4 3,15 3,15
Taban Malzemesi Tahta+Sac Tahta+Sac Tahta+Sac
A 39 38,5 38,5
B1 47 41 41,5
B2 47 50,5 60,5
C2 55 58 60,5
C3 55 58 71,8
Yükleme Sınırları
( ton )
C4 55 58 80
A1 39 38,5 38,5
S B1 47 41 41
B2-C4 47/55 50,5/58 60,5
Dikme Adedi 16 8 8
Resim 2.4: S Özel tip platform vagon
Özel tip platform vagon ile konteynir, tank, ağır iş makineleri ve tır vb. taşımaları
yapılır.
2.1.5. F Özel Tip Yüksek Kenarlı Vagon
Özel tip yüksek kenarlı vagon ile kömür ve her türlü maden cevheri taşıması yapılır.
Vagon üstten doldurulur, yanda otomatik boşaltma tertibatı vardır.
26
Tip Fas Fal Fals
Seri No 6377001/
330
6860354/
4013
6553190/
4342
Yükleme Kapasitesi Ton 53,5 55 54
Darası Ton 26,5 25 26
Yükleme Hacmi m³ 55 50 55
Yükleme Alanı m² - 29 30
Yükleme Boyutu m 10,5 10,70 10,2
Yükleme Eni m 3,1 3,1 2,94
Yan Duvar Yüksekliği m 2,4 1,78 2,65
Otomatik Boşaltma Tertibatı Var Var Var
Taban Malzemesi Semerli Sac Semerli
A - 38 38
B1 - 47,5 46
B2 - 47,5 46
C2 - 55 54
Yükleme Sınırları
( ton )
C3-C4 - 55 54
A 35,5 - 38
S B1 38 - 46
B2-C 45,5/53 - 46/54
Resim 2.5: F Özel tip yüksek kenarlı vagon
2.1.6. Uaais Tipi Ağır Yük Vagonu
Trafo, jeneratör, reaktör gibi ağır ve havaleli yüklerin taşınması, 120 ton, 180 ton ve
250 ton taşıma kapasiteli bu vagonlarla yapılır.
Tip Uaais Uaais Uaais
Seri No 9952001 9956001 9998001
Yükleme
Kapasitesi Ton 120 180 250
Darası Ton 88 103 160
Yükleme Boyutu m 10,1 10,1 10
Yükleme Eni m 2,1/3,4 2,1/3,4 2,1/3,4
A 80 96 224
Yükleme Sınırları B1 87 104 224
( ton ) B2-C 120 180 224/250
S C3-
C4 87 104 224
Resim 2.6: Uaais Tipi ağır yük vagonu
27
2.1.7. Uadgs Tipi Tahıl Vagonu
Tahıl vagonu ile dökme halinde tahıl taşıması yapılır. Tahıl vagonu üstten doldurulur
ve boşaltması vagonun altından otomatik olarak yapılır.
Seri No 932 9 001/300
Yükleme Kapasitesi Ton 52
Darası Ton 27,5
Yükleme Hacmi m³ 73
Yükleme Boyutu m 12,8
Yükleme Eni m 2,962
Boşaltma Tertibatı Otomatik
Taban Malzemesi Sac
A 36,5
Yükleme Sınırları B 44,5
( ton ) ( max 90 km / s )
C 52
S ( max 100 km / s ) A 36,5 B-C 44,5/52
Resim 2.7: Uadgs Tipi tahıl vagonu
2.1.8. Za Sıvı Taşımaya Mahsus Sarnıçlı Vagon
Sıvı taşımaya mahsus sarnıçlı vagon ile her türlü akaryakıt taşıması yapılır. Vagonları
ile, her türlü eşyanın taşınması bazı istisnalar dışında mümkündür.
Tip Za Zas Za Zaes Za
Seri No 7220001/
069
7270001/
050
7580001/
104
7880001/
037
7901001/
095
Yükleme
Kapasitesi Ton 52 55 52 56 43
Darası Ton 22,85 23 25 23 21
Yükleme Hacmi m³ 50 60 50 60 48
Isıtma Tesisatı Var Var Var Var Yok
A 35,5 37 35,5 36 40
B1 38 39,5 38 38 42
B2 49 47 47 48 43
Yükleme Sınırları
( ton )
C 52 55 52 56 43
B1 - 39,5 - 38 -
B2 - 47 - 48 -
S
C - 55 - 56 -
Resim 2.8: Za Sıvı taşımaya mahsus sarnıçlı vagon
28
2.2. Vagon Sipariş Defteri
Her istasyon ve ambarda yük vagonları için vagon sipariş defteri tutulur. Vagon
siparişleri talep sırasına göre ve her vagon talebi ayrı satıra yazılır. Sipariş defterine, sipariş
tarihi, istenilen vagonun tipi ve tonajı, yüklenecek eşyanın cinsi, gideceği istasyon, vagonun
emre verilmesi istenilen tarih, sipariş edenin adı, soyadı ve adresi, sipariş numarası yazılır ve
sipariş edene imza ettirilir. Vagon gönderici emrine verilince, vagon numarası ile tahsis tarih
ve saati, tahsis emrinin tarih ve saati ve ayrıca düzenlenen taşıma belgesinin tarih ve
numarası da yazılarak göndericiye imza ettirilir. Birden fazla vagon siparişlerinde her vagon
siparişi ayrı satıra yazılmakla beraber bu vagonların depozito ücreti tahsil edilir.
VAGON SİPARİŞ DEFTERİ ( sayfa 1 )
SİPARİŞ KISMI
2
İstenen
vagonun
1
Sipariş
tarihi
Tipi Tonu
3
Yüklenec
ek
eşyanın
cinsi
4
Gideceği
istasyon
5
Vagon emre hazır
bulundurulması
istenen tarih
6
Sipariş edenin kendisinin veya
namına vagon sipariş edilen
kimsenin adı, soyadı ve adresi
7
3412 M
makbuz
No.su
8
Sipariş
edenin
imzası
VAGON SİPARİŞ DEFTERİ ( sayfa 2 )
Tahsis Kısmı Yükleme Kısmı İşlem Kısmı
Verilen Vagonun
9
Tasis
emrinin
Seri
Değiştirme rejimi
Sahip idare
Numaraları
Kontrol No.
15
Yükleme için
göndericinin
emrine
verildiği
16
Yüklemenin
bittiği
17
Taşıma
belgesinin
Tarihi
No.su
10 11 12 13 14
Tarih
Saat
Tarih
Saat
Tarih
No.su
18
Göndericinin
imzası
Tatili
edevat
esas
olan
saat
DÜŞÜNCELER
Tablo 2.1: Vagon sipariş defteri
2.3. Eşya Taşımacılığı İle İlgili Uluslararası Anlaşma ve Sözleşmeler
Yük vagonlarının uluslar arası çalıştırılması konusunda aşağıdaki anlaşma ve
sözleşmeler geçerlidir. Fakat özel durumlardaki taşımalar için, her ülkenin kendisinin
belirlediği taşıma hükümleri uygulanır.
 RIV: Uluslararası trafikte, yük vagonlarının karşılıklı kullanılması hakkındaki
anlaşmayı,
 RIC: Uluslararası trafikte yolcu vagonları ve furgonların (personel vagonu)
karşılıklı kullanılması hakkındaki anlaşmayı,
 RID: Tehlikeli eşyaların demiryolu ile uluslararasında taşınmasına ilişkin
yönetmeliği,
29
 UIC: Uluslararası Demiryolu Birliğini,
 COTIF: Uluslararası demiryolu taşımalarına ilişkin sözleşmeyi, ifade eder.
30
UYGULAMA FAALİYETİ
Vagon talebi alırken aşağıdaki işlem basamaklarını uygulayınız.
İşlem Basamakları Öneriler
 Müşterilerden gelen talep ve isteklere göre
vagon sipariş defterini yazınız.
 Vagon sipariş defterine kaydettiğiniz bilgiler
ışığında, taşımaların hangi tarih ve saatte
yapılması gerektiğine göre talepleri sıraya
koyunuz.
 Taleplerde belirtilen yükün miktar ve
cinsine göre vagon tipi ve adedini
belirleyiniz.
 Belirlediğiniz vagon tipine ve adedine göre,
taşımanın yapılacağı tarihte yeterli vagon
olması için, gerekli önlemleri alınız.
 Taşımanın gerçekleşmesi için, taşımanın
yapılacağı tarihten önce, gerekli belgeleri
düzenleyiniz.
 Uluslar arası taşıma taleplerinde, taşınacak
yükün ve bu yükü taşıyacak vagonun, ilgili
anlaşma ve sözleşmelere uygunluğunu
kontrol ediniz.
 Müşterilere karşı nazik olunuz.
 Müşteri beklentilerine saygılı
olunuz.
 Mesleğinizle ile ilgili etik ilkelere
uygun davranınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
31
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak
belirleyiniz.
OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
1. Aşağıdakilerden hangisi vagon tipi ve kapasitesini belirlemede bir kriter değildir?
A) Yükün Cinsi B) Müşteri istekleri C) Gabari D) Yükün Miktarı
2. Kapalı vagonlar ile aşağıdaki eşyalardan hangisi taşınmaz?
A) Çimento B) Ev Eşyası C) Tahıl D) Canlı Hayvan
3. Trafo, jeneratör, reaktör gibi ağır ve havaleli yüklerin taşınması, aşağıdaki hangi tip
vagon ile yapılır?
A) Yüksek Kenarlı B) Özel Tip Platform C) Ağır Yük D) Sarnıçlı Vagon
4. Aşağıdakilerden hangisi uluslararası demiryolu taşımalarına ilişkin sözleşmeyi,
ifade eder?
A) Cotif B) Rıv C) Rıd D) Uıc
Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.
5. Her istasyon ve ambarda yük vagonları için vagon sipariş defteri tutulur. (……)
6. Özel tip yüksek kenarlı vagon ile kömür ve her türlü maden cevheri taşıması yapılır.
(……)
7. Rıd tehlikeli eşyaların demiryolu ile uluslararasında taşınmasına ilişkin yönetmeliği
kapsar. (..….)
8. Yük vagonlarının uluslar arası çalıştırılması konusunda, her ülkenin kendisinin
belirlediği taşıma hükümleri uygulanır. (……)
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
32
UYGULAMALI TEST
Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı
gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Vagon sipariş defterini müşteri taleplerine göre, doğru ve düzenli
olarak yazdınız mı?
Taşımaların hangi tarih ve saatte yapılması gerektiğine göre
talepleri sıraya koydunuz mu?
Yükün miktar ve cinsine göre vagon adedini ve tipini belirlediniz
mi?
Belirlediğiniz vagon tipine ve adedine göre, taşımanın yapılacağı
tarihte yeterli vagon olması için, gerekli tedbirleri aldınız mı?
Taşımanın gerçekleşmesi için, taşımanın yapılacağı tarihten önce,
gerekli belgeleri düzenlediniz mi?
Uluslar arası taşıma taleplerinde, taşınacak yükün ve bu yükü
taşıyacak vagonun, ilgili anlaşma ve sözleşmelere uygunluğunu
kontrol ettiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.
Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.
33
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
Bu öğrenme faaliyeti sonucunda günlük vagon durumu ( GVD ) yazışmalarını
yapabileceksiniz.
 Yaşadığınız yerde, bir gar veya istasyona giderek GVD tellerinin nasıl
yazıldığını, çalışanların nelere dikkat ettiğini ve GVD tellerinin önemini belirten
bir rapor hazırlayınız.
 Hazırladığınız bu raporu sınıf ortamında, üç arkadaşınız ile birlikte
canlandırarak sunumunu yapınız.
3. GÜNLÜK VAGON DURUMU
3.1. Günlük Vagon Durumu Telgrafları ( GVD )
Resim 3.1: GVD telgrafının yazılması
GVD telleri, yazılırken aşağıdaki hususlara dikkat edilir.
Genel kural olarak, işletmeye ait olup ticari hizmet serisinden numara almış tüm yük
vagonlar ve diğer şahıslara ait vagonlar, tip ve adet olarak GVD tellerinin ilgili bölümlerinde
gösterilir.
Hizmet serisinden numara almış vagonlarla yük furgonları (personel vagonu) GVD
telinde gösterilmez. Ancak, yük durumunda olan vagonlar “Yük Durum Telgrafında”
belirtilir.
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
AMAÇ
ARAŞTIRMA
34
Firmalarca yurt dışından satın alınan veya kiralanan vagonlarla, işletmeden kiralanan
veya mülkiyeti üçüncü şahıslara ait vagonlar GVD’nin Dolu Yük, Boş Yük, Dolmakta,
Dolum Yolunu Verilecek Vagonlar (DOYOVEV), Boşaltma, Boşalım Yoluna Verilecek
Vagonlar (BOYOVEV), Dolan, Boşalan bölümlerinde eşya kodunun önüne 7 rakamı
konmak suretiyle gösterilir. Bu vagonlar GVD’nin İhtiyaç, Borç ve Yedek bölümlerinde
gösterilmez.
İşletme, diğer şahıslara ait vagonları veya yabancı idarelere ait vagonları geçici süre
ile kendi taşıması, askeri ya da ticari taşımalarda kullanılmak üzere kiraladığında, bu
vagonların GVD tellerinde nasıl belirtileceği Hareket Dairesi Başkanlığınca teşkilata
duyurulur.
3.1.1. GVD Telgraflarının Bölümleri ve Bilgilerin Sırası
GVD tellerinin bölümleri ve sıraları aşağıda belirtilmiştir.
3.1.1.1. Mevcut Bölümü
İşletmeye ve diğer şahıslara ait Ui tipi vagonların adet, tip ve numaraları, diğer
vagonların tipleri ve adetleri ile muşambaların (brandaların) adetleri ayrı ayrı belirtilir.
3.1.1.2. Tamir Bölümü
 Revizör Tamiri: İstasyonlarda veya Vagon Teknisyenlikleri ve Vagon Bakım
Onarım Atölye Müdürlüklerinde tamir bekleyen veya tamiri devam eden
vagonların tiplerine göre sayıları bildirilir.
 Bağlı Ortaklıklara Sevk: İstasyonlarda tamir için Bağlı Ortaklıklara
gönderilmek üzere bekleyen vagonların tipleri ve sayıları ayrı ayrı bildirilir.
 Bağlı Ortaklık Tamiri: Bağlı Ortaklıklarda tamir bekleyen ve tamiri devam eden
vagonların tipleri ve sayıları ayrı ayrı bildirilir.
Ayrıca, tamirlik durumundaki Ui tipi vagonların numarası ile diğer şahıslara ait
vagonların tiplerine göre sayıları ve sahip kurumların isimleri de belirtilir.
3.1.1.3. Yedek Bölümü
Gelecekteki kesin veya olası ihtiyaçlara tahsis edilmek üzere bekletilen vagonlar ile
ihtiyaç olmaması nedeniyle uygun yerlerde tutulan (bekletilen) vagonların tipleri ve sayıları
ile muşambaların sayıları ayrı ayrı belirtilir. Ayrıca Ui tipi vagonların numaraları da
bildirilir.
3.1.1.4. İhtiyaç Bölümü
Bir önceki GVD’ den sonra istenilmiş ve vagon sipariş defterine kaydedilmiş olan
vagon ve muşambaların (brandaların) adet ve tipleriyle gönderilecek eşyanın cinsi ve kodu,
35
varış istasyonu kodu ve vagonların emre verilmesi istenilen tarih belirtilir. Tarih
belirtilmeyen ihtiyaçlar ertesi gün için istenilmiş olarak kabul edilir. İstasyonda, talebi
karşılayacak tip ve sayıda vagon bulunduğu takdirde tahsis emri olması şartıyla, gün içindeki
ihtiyaçlara da vagon verilir. Bu durum düşünceler bölümünde belirtilir.
3.1.1.5. Borç Bölümü;
Önceki GVD telinde ihtiyaç gösterildiği halde, GVD’nin yazıldığı saate kadar
karşılanamayan vagonların ve muşambaların (brandaların) adetleri, eşyanın cinsi ve kodu,
gideceği yerin kodu ve borçlanma tarihi (vagonun emre verilmesi istenilen tarih)belirtilir.
İstasyonda ihtiyacın hepsini veya bir kısmını karşılayacak vagon varsa ve doldurma
boşaltma yollarına verilmemişse bu vagonlar borçtan düşülür.
3.1.1.6. Yük Bölümü
 Dolu Yük; Gönderilmek üzere hazır olan ve taşıma belgesi bulunan dolu
vagonların ve diğer şahıslara ait dolu/ boş vagonların tipleri, yükün cinsi,
ağırlığı ve kodu, gideceği istasyonun kodu ve her istasyona ait toplam brüt
ağırlık ve vagon üzerinde bulunan muşambaların (brandaların) sayıları bildirilir.
 Boş Yük; Gönderilmek üzere hazır olan boş vagonların tipleri, gideceği istasyon
kodu, her istasyona ait toplam brüt ağırlık belirtilir.
3.1.1.7. Dolmakta Bölümü
Doldurulmak üzere gönderici emrine verilmiş olan vagonların ve diğer şahıslara ait
vagonların tipleri, yükün cinsi ve kodu, gideceği istasyonun kodu belirtilir.
3.1.1.8. Dolum Yoluna Verilecek Vagonlar Bölümü (DOYOVEV)
Dolum için istasyona gelmiş, ancak GVD’ nin yazılış saatinde çeşitli nedenlerle dolum
yoluna verilememiş vagonların ve diğer şahıslara ait vagonların tipi ve sayısı bildirilir.
3.1.1.9. Boşalmakta Bölümü
Boşaltma yollarına, iltisak hatlarına ve askeri, idari, kamu işyerlerine boşaltılmak
üzere verilmiş olan vagonların ve diğer şahıslara ait vagonların tip ve adetleri yükün cinsi ve
kodu ile muşambaların (brandaların) sayıları belirtilir.
3.1.1.10. Boşaltma Yoluna Verilecek Vagonlar Bölümü (BOYOVEV)
Boşaltılmak için istasyona gelmiş ancak, GVD’ nin yazılış saatinde çeşitli nedenlerle
boşaltma yoluna verilememiş vagonların ve diğer şahıslara ait vagonların tipi, sayısı ve
yükün cinsi bildirilir.
36
3.1.1.11. Dolan Bölümü
Bir önceki GVD telinden sonra doldurulan vagonların ve diğer şahıslara ait vagonların
tipleri, adetleri, yükün cinsi ve kodu, yükün net ağırlığı ve gideceği istasyon kodu da
belirtilmek suretiyle bildirilir.
Doldurulan Eşyanın ismi aşağıda belirtilecek olan eşya cinsleri kodlarında alt
gruplarda gösterilen eşya cinslerinin içinde geçiyorsa, ana grup başlığı olan eşya cinsi, dolan
yükün eşya cinsi olarak belirtilir.
3.1.1.12. Boşalan Bölümü
Bir önceki GVD telinden sonra boşaltılan vagonların ve diğer şahıslara ait vagonların
tipleri, adetleri, yükün cinsi ve kodu, yükün net ağırlığı belirtilir. Boşaltılan eşyanın ismi ve
kodu aşağıda belirtilecek olan eşya cinsleri dikkate alınarak gösterilir.
3.1.1.13. Düşünceler Bölümü
Vagon dağıtımı, gönderici ve alıcıların taşıma ve taleplerle ilgili önemli başvuruları,
iptal edilen veya doldurulmayan vagonlar, kirli vagonların durumu ve sayısı, tahsis
emirlerine göre gönderilen muşambaların (branda) hangi trenlerle gönderildiği, günlük
ihtiyaca ne kadar vagon verildiği, dolu yükte 48 saatten fazla bekleyen vagonların tipleri,
gideceği yer ve bekledikleri gün sayısı, gitmeyen ve gelmeyen yük trenleri, dolum ve
boşaltma yoluna verilemeyen vagonların verilememe nedenleri ile hava şartları ve GVD’ nin
diğer bölümleri ile ilgili bilgiler, yoksa “Diğerleri Yok” şeklinde GVD telinin sonunda
gösterilir.
Örnek :
…………….. GAR ( kod no ) …./…./….. G.V.D.
Mevcut : 96 Gb, 1 E, 1 Ea, , 8 Sg, 2 Sp
Tamirde : 6 Gb
Yedek : 2 Sp
YÜK : 1 Ea Demir 006211 KARS 4594 77 TON
2 Sg " " " " 146 "
1 E " " " " 36 "
3 Gb Yulaf 001031 " " 118 "
87 Gb Boş -- KAYSERİ 2579 1305 "
BOŞALMAKTA : 6 Sg Demir 006211
DOLAN : 1 Gb Konserve 501801 MALATYA 5976 6 TON
BOŞALAN : 1 Gb Kepek 002221 25 TON
Tablo 3.1: GVD telgraf örneği
37
3.1.2. GVD Tellerinde Bulunacak Diğer Bilgiler
İstasyonlarca hazırlanacak ve yazılacak GVD tellerinde dolu yük, boş yük (eşya
kodunun ilk rakamının önüne 7 rakamı konulan boş vagonlar), dolmakta, boşaltma yoluna
verilecek vagonlar ( BOYOVEV ), boşalmakta, dolan, boşalan bölümlerine konu olan eşya
kod numaraları ve eşya cinsi aynen yazılır.
Ancak taşıma türünün ayırımının yapılabilmesi amacıyla eşya kod numaralarının ilk
rakamının önüne, bu ayırıcı özelliği göstermek üzere;
Dahili Ticari Eşya için ……………………………………………………………… :0
İhraç Eşya için ……………………………………………………………… :1
İthal Eşya için: ……………………………………………………………… :2
Transit Eşya için ……………………………………………………………… :3
İdari Eşya için ……………………………………………………………… :4
Askeri Eşya için ……………………………………………………………… :5
Öncelikli Eşya için ……………………………………………………………… :6
TCDD’ye ait olup, Genel Müdürlükçe firmalara bir
protokole bağlı olarak verilen vagonlar, firmalarca yurt
dışından satın alınan veya kiralanan
vagonlarla,mülkiyeti üçüncü şahıslara ait vagonlar için : 7
rakamı yazılır
ÖRNEK: Çimentonun kod numarası 02731’dir.Buna göre GVD’ de eşya kodu
yazılırken;
Dahili Ticari Çimento Taşıması ise 002731
İhraç Çimento Taşıması ise 102731
İthal Çimento Taşıması ise 202731
Transit Çimento Taşıması ise 302731
İdari Çimento Taşıması ise 402731
Askeri Çimento Taşıması ise 502731
Öncelikli Eşya için 602731
TCDD’ye ait olup, Genel Müdürlükçe firmalara bir
Protokole bağlı olarak verilen vagonlar, firmalarca
Yurt dışından satın alınan veya kiralanan vagonlarla,
Mülkiyeti Üçüncü şahıslara ait vagonlar için: 702731 olarak yazılır,
Eşyanın türü yazı ile de belirtilir.
38
Yabancı idarelere ait vagonlar, GVD tellerinin Düşünceler Bölümünden sonra
“Yabancı İdarelere Ait Vagonların Durumu” başlığı altında ayrı olarak gösterilir. Bu
bölümde yalnız mevcut, tamirde, dolu yük, boş yük, dolmakta, boşalmakta, dolan, boşalan
bölümleri belirtilir. Bu bölümler, GVD tellerinin benzer bölümleri gibi yazılır.
GVD tellerinde yazılması gereken eşya cinsleri, ana grup ve alt grup kodlarıyla
birlikte bazıları aşağıda gösterilmiştir.
LİNYİT KÖMÜRÜ
3221 Linyit kömürü ve briketi
3281 Kömürler (Elektrot yapımında kullanılan)
MADEN KÖMÜRÜ
3201Maden kömürü ve briketi
3211 Antrasit
KOK KÖMÜRÜ
3241 Kok veya yarı kok, kok briketi
3271 Koklar (petrol koku, katran tortusu)
AKARYAKIT/ASFALT
3401 Petrol(işlenmiş)
3411 Benzin ve sanayide kullanılan alkol
DEMİR CEVHERİ
3001 Demir cevheri(parça ve toz)
3002 Demir cevheri(konsantre)
BORASİT
2906 Barit
2911 Borasit(kolemanit,üleksit,pandermit cevheri)
KROM
3071 Krom
6745 Krom, krom alaşımları (işlenmemiş)
ALÇI/LİREÇ TAŞI
2721 Alçı taşı (her nevi)
2741 Alçı (her nevi)
KUM
2501 Kum
2511 Kum (killi kum, dökümhaneler için)
DEMİR
6201 Demir hurdaları ve teneke kırıntıları
6211 Demir ve pik
KONTEYNER
6572 Konteyner (Büyük Konteyner, dolu taşımada)
6573 Konteyner (Büyük Konteyner, boş taşımada)
HUBUBAT
1001 Buğday (her nevi)
1011 Çavdar
1021 Arpa
GIDA MADDESİ
201 Etler (Soğutulmuş)
205 Yağlar
301 Balık (Canlı)
401 Süt, Ayran
421 Tereyağı
431 Peynirler
451 Yumurta (Her nevi)
701 Patates
ÇİMENTO
2731 Çimento(Her nevi)
2732 Çimento artıkları
TARIM ARACI
7201 Traktörler (ziraat ve orman traktörleri )
6901 Makinalar (ziraat ve hayvancılığa ait)
GÜBRE
4601 Nitrat (gübre için,Şili güherçilesi)
4611 Gübreler (azotlu gübreler)
İNŞAAT MALZEMESİ
2521 Mozaik
2531 Killer (İşlenmemiş)
2541 Killer (Pişirilmiş)
2601 Mermer
6101 Cam
Tablo 3.2: Eşya cinsleri
39
3.1.2.1. İdari Eşya
Her nevi idari malzeme, araç, eşya. Makine (GVD yazılırken (4) ayıracı ile belirtilen
eşya kodu).
3.1.2.2. Sahibine Ait Eşya
İşletmeye ait olup, Genel Müdürlükçe firmalara bir protokole bağlı olarak verilen
vagonlar, firmalarca yurt dışından satın alınan veya kiralanan vagonlarla, mülkiyeti üçüncü
şahıslara ait vagonlarla yapılan taşımalar.
3.1.2.3. İhraç Eşya
İhraç taşımaya konu olan ve GVD yazılırken (1)ayıracı ile yazılan her tür eşya.
3.1.2.4. Muhtelif Eşya
Yukarıdaki gruplarda ismi bulunmayan her tür eşya.
3.1.3. GVD Tellerinde Gösterilecek Vagon Tipleri ve GVD Tellerinin Kontrolü
GVD tellerinde gösterilecek vagon tipleri ile GVD telinin kontrolünün nasıl yapılacağı
aşağıda gösterilmiştir.
GVD tellerinde gösterilecek vagon tipleri, evsaf numaraları ve özellikleri;
TİP İŞARETİ EVSAF NUMARASI ÖZELLİĞİ
G 41 75 103 0 001/503 2 dingilli eski tip kapalı vagon
41 75 206 1 001/033 2 dingilli, çift katlı küçük baş hayvan vagonu
Gb 21 75 150 0 001/510 2 dingilli yeni tip kapalı vagon
21 75 151 0 001/3501 “
Ga 31 75 190 0 002/112 4 dingilli normal tip kapalı vagon
31 75 181 0 001 ‘’
Ha 31 75 275 2 001/300 4 dingilli kayar duvarlı kapalı vagon
E 41 75 503 0 253/1895 2 dingilli normal tip açık vagon
41 75 503 1 901/2217 ‘’
Ea 81 75 590 0 001/471 4 dingilli normal tip açık vagon
Kb 21 75 330 0 001/2650 2 dingilli dikmeli,kenarlı platform vagon
KI 41 75 302 0 056/107 2 dingilli dikmesiz kenarlı platform vagon
41 75333 0 001/010 “
40
KI 41 75 336 0 301/391 2dingilli dikmesiz kenarlı platform vagon
R 81 75 384 0 002 4 dingilli platform vagon
31 75 394 8 001/060 4 dingilli alçak kenarlı açık vagon
Sg 31 75 454 0 001/451 4 dingilli konteyner taşınabilen platform vagon
Sp 31 75 470 0 001/501 4 dingilli askeri tank yüklemesine uygun
platform vagon
Sa 81 75 485 5 001/020 6 dingilli askeri tank yüklemesine uygun
platform vagon
Fal 81 75 677 0 004/052 4 dingilli otomatik boşaltmalı açık vagon
81 75 686 0 004/4012 “
Fas 31 75 637 7 001/330 4 dingilli sabit semerli, otomatik boşaltmalı
açık vagon
31 75 665 0 331-2707 “
Ug 31 75 932 9 001-300 4 dingilli tahıl taşımasına uygun vagon
31 75 935 8 001/033 ‘’
Ui 81 75 993 2 001-002 6 dingilli 35 tonluk çukurlu vagon
81 75 993 1 001-003 6 dingilli 50 tonluk çukurlu vagon
81 75 995 2 001 12 dingilli 120 tonluk özel tip vagon
81 75 995 6 001 16 dingilli 180 tonluk özel tip vagon
81 75 999 8 001 24 dingilli 250 tonluk özel tip vagon
Z 41 75 702 0 006/149 2 dingilli sarnıçlı vagon
Za 81 75 758 0 002/107 4 dingilli sarnıçlı vagon
81 75 758 1 001/034 ‘’
GVD tellerinin mevcut, tamirde ve yedek bölümlerine yazılacak vagonların tip sırası
yukarıdaki vagon tip sırasına uygun olmalıdır.
Vagonun tipi belirlenirken evsaf numarası dikkate alınır.
GVD telinde;
 Mevcut=Tamirde+Yedek+Dolu Yük+Boş Yük+Dolum Yoluna Verilecek
Vagonlar+Dolmakta+Boşalım Yoluna Verilecek Vagonlar+Boşalmakta, olmalıdır.
Bu eşitlik ile birlikte bir önceki GVD telindeki bilgiler ve vagon sipariş defterindeki
kayıtlar kontrol edilmeden GVD teli ilgili yerlere yazılmamalıdır.
41
 Muşambalar bulundukları konuma göre mevcut, tamirde, yedek, ihtiyaç, borç,
dolu yük, boş yük, dolmakta, boşaltma yoluna verilecek vagonlar ve boşalmakta
bölümlerinin hepsinde tek tek gösterilir.
3.2. Repartisyon Bürosunun Görevleri
Repartisyon Bürosu; Yük vagonlarının ihtiyaçlara göre dağıtımını ve yük trenlerinin
planlamasını yapan işyerini, ifade eder.
Genel olarak her Bölge Müdürlüğü sınırı, bir repartisyon bölgesidir. Her Hareket
Müdürlüğü bünyesinde bir Repartisyon Bürosu bulunur ve bu büro görevlerini Bölge
Müdürü adına yapar. Repartisyon bürosunun görevleri şunlardır;
 Sorumluluk bölgesi içerisindeki yük taşımaları ile ilgili olarak vagon ve tren
planlamasını yapmak. Bu konuda bölgesi içindeki tüm işyerlerine Bölge
Müdürü adına her türlü emri vermek, gerekli bilgi ve belgeleri ilgili
işyerlerinden istemek, bunları değerlendirmek.
 Yük ve taşıma programına göre çalışacak veya seferden kaldırılacak, yük
trenlerini belirlemek.
 Vagon dağıtımını, talep durumuna göre yapmak.
 Tüm işyerleri vagon durumları ve yük durumu ile ilgili bilgileri, telleri almak,
bunları incelemek.
 GVD tellerinin emirlere uygun yazılmasını sağlamak.
 İstasyonlardan gelen GVD tellerindeki bilgilerinden, bölgesinin GVD'sinin
hazırlanmasını temin etmek, hazırlanan GVD telinin belirlenen zamanda
Hareket Dairesine ulaşmasını sağlamak.
 Görevi ile ilgili istatistiği tutmak.
 Tren teşkilat tellerinden, dolu ve boş taşımayı, trenlerin tonajına göre hazırlanıp
hazırlanmadığını takip etmek.
 Yabancı idarelere ait vagonların, bölgesine ve yurda giriş çıkışlarını günlük
olarak takip etmek ve Hareket Dairesine bildirmek.
 Yurt dışına çıkan ve giren işletme vagonları ile donanım araçlarının takibini
yapmak.
 Planlanmış askeri trenleri takip etmek.
 Bu genel emirde sayılmamakla birlikte, mevzuat çerçevesinde, hizmeti
tamamlayıcı mahiyette verilen diğer görevleri de yapmak ile görevli ve
yetkilidir.
42
UYGULAMA FAALİYETİ
Günlük vagon durumu ( GVD ) yazışmalarını yapmak için aşağıdaki işlem
basamaklarını yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
 İstasyonlardaki vagon durumunu tespit
ediniz.
 Günlük vagon durumu telgraflarını
yazınız.
 Günlük vagon durumu telgraflarının
kontrolünü yapınız.
 Günlük vagon durumu telgraflarını
Repartisyon bürosuna ulaştırınız.
 Vagon durumunu tespit ederken ve
GVD telgraflarını yazarken çok dikkatli
olunuz.
 Yazdığınız telgrafın doğruluğunu
mutlaka kontrol ediniz.
 Kaynakları etkin kullanınız.
 Doğru zamanda doğru kararlar alınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
43
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak
belirleyiniz.
OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
1. GVD telgrafının mevcut bölümüne aşağıdakilerden hangisi dahil değildir?
A) Yedek vagon sayısı B) Tamirdeki vagon sayısı
C) Boşalmakta olan vagon sayısı D) Dolan vagon sayısı
2. GVD telgrafında aşağıdaki bilgilerden hangisi yoktur?
A) Mevcut vagon sayısı B) Dolan vagon sayısı
C) Yükün miktarı D) İstasyon yol durumu
3. İşlenmiş petrolün eşya kodu 3401’dir. Buna göre öncelikli olarak taşınması
gerekiyor ise, GVD telgrafında nasıl yazılmalıdır?
A) 13401 B) 23401
C) 63401 D) 03401
4. 2 dingilli yeni tip kapalı vagon, GVD telgrafında hangi simge ile ifade edilir?
A) Gb B) Ea
C) Kb D) Sg
Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.
5. Mevcut=Tamirde+Yedek+Dolu Yük+Boş Yük+Dolum Yoluna Verilecek
Vagonlar+Dolmakta+Boşalım Yoluna Verilecek Vagonlar+Boşalmakta, olmalıdır. (……)
6. GVD telgrafının yazılmasında bilgilerin, doğru ve eksiksiz yazılmasının yanı sıra,
sırası da önemlidir. (……)
7. Repartisyon bürosu; Yük vagonlarının ihtiyaçlara göre dağıtımını ve yük trenlerinin
planlamasını yapan işyerini, ifade eder. (……)
8. Repartisyon bürosu yük ve taşıma programına göre çalışacak veya seferden
kaldırılacak, yük trenlerini belirleme yetkisine sahip değildir. (……)
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
44
UYGULAMALI TEST
Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik
veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
İstasyon yollarında vagonların durumunu tespit ettiniz mi?
GVD telgrafını yazmadan önce, tespit ettiğiniz vagonların
doğruluğunu gördünüz mü?
GVD telgrafındaki bilgileri sırası ile ve tam olarak yazdınız mı?
Yazdığınız GVD telgrafının doruluğunun tespitini yaptınız mı?
GVD telgrafını zamanında yazıp ilgili yerlere gönderdiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.
Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.
45
ÖĞRENME FAALİYETİ–4
Bu öğrenme faaliyeti sonucunda vagon tahsisi yapabileceksiniz.
 Yaşadığınız yerde, bir gar veya istasyona giderek vagon tahsisinin nasıl
yapıldığını, çalışanların nelere dikkat ettiğini ve vagon tahsisinin önemini
belirten bir rapor hazırlayınız.
 Hazırladığınız bu raporun sınıf ortamında sunumunu yapınız.
4. VAGON TAHSİSİ
Vagon tahsisi yapılırken;
İşyerleri, tahsis emri olmadıkça herhangi bir vagonu, herhangi bir işe veya ihtiyaca
tahsis edemez.
Resim 4.1: Çabuk bozulabilecek eşya yüklü vagon
Çabuk bozulacak eşya veya canlı hayvan yüklü olup arızaları nedeniyle kesilen
vagonlar ya da bozulacak eşya veya canlı hayvan dışında herhangi bir eşya yüklü olup ta,
yüklü olarak tamiri mümkün olamayacağı anlaşılan vagonların aktarılması için gerekli olan
vagonları istasyon, liman ve ambarlar (lojistikler) tahsis emri çıkmadan tahsis edebilir.
Ancak, bu şekilde tahsis edilen vagonlar. Hareket Müdürlüğüne bildirilir.
Vagon siparişleri, müşterinin sipariş tarihinden sonra karşılanmak üzere taşımanın
yapılacağı işyerine sipariş verilmekle beraber işin durumuna göre her işyerine vagon siparişi
yapılabilir.
İşletmeye ait olup Genel Müdürlükçe firmalara kiraya verilen vagonlar ve diğer
şahıslara ait vagonlar için tahsis emri verilmesine gerek yoktur.
AMAÇ
ARAŞTIRMA
ÖĞRENME FAALİYETİ–4
46
Talep edilen tipte vagon temin edilemediğinde, göndericinin kabul etmesi halinde
değişik tipte vagon tahsisi yapılabilir.
Genel Müdürlük, taşımanın yoğun olduğu dönemlerde sıkışıklığı önlemek ve ihtiyaç
sahiplerine gecikmesiz vagon temini amacıyla taleplere sayısal kısıtlama getirebilir. Bu
takdirde bir gönderici en çok, belirlenen bu miktar kadar vagon isteyebilir ve vagon tahsis
edilip yükleme yapıldıkça talep, belirlenen bu miktara tamamlanır.
Aynı işyerinde birden fazla göndericinin aynı tip vagona talebi olduğu ve ihtiyaç
miktarınca vagon temin edilemediği takdirde, mevcut vagonlar önce Genel Müdürlükçe
planlanmış blok tren yüklerine, artan vagonlar tercihli yüke (Genel Müdürlükçe emirlenen
ve Eşya Tarifesinde belirlenmiş olan) daha sonra da normal ihtiyaçlara tahsis edilir.
Aynı özellikli taleplerde tarih sırası esas alınır.
4.1. Tahsis Emirleri
Bölge Müdürlüklerince ticari taşımalara verilecek vagonlar, istasyon ve liman adına
tahsis edilir. Gerektiğinde boş vagonların gönderileceği trenin numarası da belirtilir. Her
tahsis emrine bir sıra numarası verilir. Vagonların tahsisleri aşağıdaki şekilde yapılır;
4.1.1. Daimi Tahsis Emri
Boşalacak, boş gelecek veya tamirden çıkacaklardan günlük ihtiyaçlara sıradan ne
kadar vagon verileceğinin ya da ihtiyaç yoksa vagonların ne yapılacağının bir kez sürekli bir
emirle, Bölge Müdürlüğüne ambar (lojistik),istasyon ve limanlara bildirilmesidir.
Verilecek daimi tahsis emirlerinde geçerlilik süresi belirtilir. İstasyon ve liman
ihtiyaçlarını bu tahsis emrine göre mevcut, boşalacak veya gelecek vagonlardan karşılar.
4.1.2. Günlük Tahsis Emri
GVD tellerindeki vagon ihtiyacının, eldeki vagon durumuna göre karşılanması için
günlük olarak verilen tahsis emridir.
Aynı işyerinde birden fazla göndericinin aynı tip vagona talebi olduğu ve ihtiyaç
miktarınca vagon temin edilemediği takdirde, mevcut vagonlar önce Genel Müdürlükçe
planlanmış blok tren yüklerine, artan vagonlar tercihli yüke (Genel Müdürlükçe Emirlenen
ve Eşya Tarifesinde belirlenmiş olan) daha sonra da normal ihtiyaçlara tahsis edilir.
4.1.3. Özel Tahsis Emri
Askeri ve idari talepler doğrudan Bölge Müdürlüklerine yapıldığından, bu taleplerin
ilgili işyerlerine bildirilmesi ve vagon tahsisi için yazılır.
47
4.1.4. Öncelikli Tahsis Emri
Öncelikli tahsis emri vermeye Genel Müdürlük yetkili olup, öncelikli tahsis emri
mutlaka yazı veya telgrafla verilir.
İşletme eşya tarifesinde önceliği belirtilen taşımalara öncelikli vagon tahsis etmeye
Bölge Müdürlükleri yetkilidir.
4.2. Yabancı Demiryollarına Ait Vagonların Tahsisi
Resim 4.2: Yabancı demiryollarına ait vagonlar
Yabancı Demiryolu idarelerine ait vagonların uluslararası ve yurt içi taşımalarda
kullanılması ile yurt dışı edilmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır.
 Yabancı demiryollarına ait boş vagonlar aşağıda belirtilen sıraya göre yeniden
yüklemelere tahsis edilebilir.
 Vagon sahibi Demiryolu idaresinin talebi olması halinde, Hareket Dairesi
tarafından verilecek yazılı bir emirle uluslararası taşımalara verilir.
 Hareket Dairesi tarafından herhangi bir yazılı emir verilmeyen yabancı
vagonlar; uluslararası taşımalara RIV Yönetmeliğinde belirtilen kurallara
uyulmak suretiyle, vagonun boşaldığı istasyon tarafından verilebilir.
 Boşaltma istasyonunda talep olmaması halinde, vagonun boş dönüş yolu
üzerinde bulunan diğer istasyona yapılacak uluslararası taşımalara, ilgili
Bölge Müdürlüklerinin koordinasyonu ile tahsis edilebilir.
 Dönüş yolu üzerinde bulunan başka bir istasyondan yapılacak uluslararası
taşımaya tahsis edilen yabancı vagonlar, ilgili evrakla refakat bülteni
düzenlenerek yeni yükleme istasyonuna sevk edilir.
 Yabancı vagonlar, uluslararası taşıma talebi olmaması halinde, Hareket
Dairesi Başkanlığınca dönüş yolu üzerinde bulunan işletme istasyonları
arasında yapılacak yurtiçi taşımalara verilebilir.
48
 Gerek uluslararası gerekse yurtiçi taşıma talebi olmayan yabancı demiryolu
idarelerine ait boş vagonlar, işyeri personeli tarafından taşıma belgesinden giriş
güzergahına göre güzergah etiketi düzenlenerek, vagon üzerinde transit
etiketinde belirtilen giriş istasyonuna ilgili evraka kayden gönderilir.
 Giriş istasyonlarınca transit etiketi düzenlenmeyen vagonlar, boşaldıktan sonra
ilgili işyeri personeli tarafından, taşıma evrakından tespit edilecek dönüş
güzergâhından ilgili evraka kayden gönderilir.
NOT: Vagonun boşaldığı işyeri tarafından manevra vaziyetinde yurt dışına çıkış
istasyonu belirtilmeyen ve dönüş güzergah etiketi düzenlenmeyen yabancı vagonlar istasyon
personelince teslim alınmaz.
4.3. Vagon Tahsisi ve Taşımaları İle İlgili Özel Hususlar
Vagon tahsisi ve taşıma ile ilgili özel hususlar aşağıdadır;
 GVD telleri, tren duyuruları, yük durum teli, trenlerin teşkilat telleriyle vagon
tahsis ve dağıtımına ait bütün teller ‘’Çok tez ve müddetli’’ olup hiçbir nedenle
geciktirilmez.
 Loko Bakım Atelyesi ve Depo Müdürlükleri trenleri temin edecek lokoların
zamanında tren üzerine verilmesini temin ve takip ederler. Trenlerin hareket
saatinden bir saat ve daha sonrası için lokonun verilemeyeceği anlaşılırsa,
Depolarca durum bir yazı veya telgrafla ilgili istasyona, Repartisyon Bürosuna
ve Bölge Müdürlüğüne bildirilir. Bu yazı veya tellerde lokonun zamanında
verilmemesi nedeni ile tahmini ne zaman verilebileceği açıklanır.
 Ara istasyonlar, kendilerinde mevcut yükün manevra trenlerine aldırılması için,
trenin hareketinden en az üç saat önce, trenin çıkacağı teşkilat istasyonuna
bildirilir. Teşkilat istasyonu treni eksik yük ile göndererek yükün alınmasını
sağlar. Bu trenin Trafik Cetveli’ne hangi istasyondan kaç ton yük alacağı
yazılır.
 Ara istasyonlarda gönderilmesi geciken ve üzerinden 24 saat geçen yük istasyon
tarafından doğrudan Bölge Müdürlüğüne bildirilir.
 Lokomotif arızası veya herhangi bir nedenle ara istasyonlara kesilmiş, çabuk
bozulacak eşyalarla, canlı hayvan, parlayıcı ve patlayıcı madde yüklü vagonlar,
istasyonlarca derhal bir telle en yakın teşkilat istasyonuna ve Bölge
Müdürlüğüne bildirilir ve vagonlar gelecek ilk tren ile gerekirse vagon
değişikliği yapılarak gönderilir.
 İdari taşıma için gerekli vagonlar eşya gönderecek ünitelerce, eşyayı
yükleyecekleri istasyonun bağlı bulunduğu Bölge Müdürlüğünden telgrafla
49
talep edilir. Vagon talebi yapılabilmesi için en az 5 ton eşyanın olması
zorunludur.
 Su baskını, heyelan, deray, çarpışma ve benzeri, kaza ve olay yerlerine
gönderilecek idari eşya ile havaleli olanlarda 5 ton şartı aranmaz. 5 ton’dan az
olan idari eşya ilgili servis tarafından perakende (parça) olarak gönderilir.
 Çukur şasili (Ui) vagonlar Bölge Müdürlüklerince Hareket Dairesi
Başkanlığından talep edilir. Ambarlar (lojistikler), İstasyonlar bu tip vagonları
GVD tellerinde ihtiyaç olarak gösterir.
 Mülkiyeti üçüncü şahıslara ait vagonlar ile kuruluştan yada başka idarelerden
kiralanmış, GVD’nin ilgili bölümlerinde eşya kodu’nun önüne (7) rakamı
konularak gösterilen vagonlar, “Diğer şahıslara ait vagonların işletme hatlarında
işletilmesi” yönetmeliği ve firmalarla bu konuda yapılan protokol şartlarına
göre kullanılır.
 Göndericilerin muşamba (branda ) ihtiyaçlarını vagon talebinden en az 48 saat
önce talep etmeleri ve istasyonlarca da bu ihtiyaçları vagon talebinden önce
GVD’ lerle Bölge Müdürlüğüne bildirmeleri gerekir. Muşamba (branda) temin
edilmedikçe taleplere vagon tahsis edilmez. Ancak müşterinin muşambayı
(branda) kendisi temin etmesi halinde vagon tahsis edilir.
 En fazla 10 adet muşamba ilgili evrak ile talep yerlerine ekspres veya yolcu
treni furgonlarında (personele ait vagon) gönderilir.
50
UYGULAMA FAALİYETİ
Vagon tahsisi yapmak için aşağıdaki işlem basamaklarını yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
 Talepleri değerlendiriniz.
 Yükün gideceği yeri belirleyiniz
 Eşyanın cinsini belirleyiniz.
 Eşyanın öncelikli durumunu belirleyiniz.
 Müşterilerin aynı tip vagon taleplerinde,
vagon sayısı yetersiz ise başvuru tarih
sırasını esas alınız.
 Tahsis emirlerine göre vagon tahsisi
yapınız.
 Yönerge-Yönetmelik ve genel emirlere
uygun davranınız.
 Daima nazik olunuz.
 Vagon tahsisi yaparken adil olunuz.
 Müşteri beklentilerini karşılayınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
51
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak
belirleyiniz.
OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI)
1. Aşağıdaki hangi durumdaki vagonlara, vagon tahsis emri gerekir?
A) İşletmeye ait olup, kiralanan B) Yolda kalmış, hayvan yüklü
C) Yolda kalmış, bozulabilecek eşya yüklü D) İhtiyaç için kullanılacak
2. Aşağıdakilerin hangisi vagon tahsis emri çeşidi değildir?
A) Yıllık tahsis emri B) Günlük tahsis emri
C) Özel tahsis emri D) Öncelikli tahsis emri
3. Yabancı demiryollarına ait vagonların tahsisinde aşağıdakilerin hangisine dikkat
edilmez?
A) Vagonların RIV yönetmeliğine uymasına
B) Vagon üzerindeki etiketine
C) Hangi ülkenin vagonu olduğuna
D) Boş veya dolu olmalarına
4. Aşağıdakilerden hangisi vagon tahsisi ile ilgili özel hususlardandır?
A) Haberleşmenin zamanında yapılması
B) İdari taşımaların en az 5 ton olması
C) Branda talepli vagonlarda, bu ihtiyacın mutlaka karşılanması
D) Hepsi
Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.
5. Talep edilen tipte vagon temin edilemediğinde, göndericinin kabul etmesi halinde
değişik tipte vagon tahsisi yapılabilir. (……)
6. Verilecek daimi tahsis emirlerinde geçerlilik süresi yoktur. (……)
7. Yabancı vagonlar, uluslararası taşıma talebi olmaması halinde, Hareket Dairesi
Başkanlığınca dönüş yolu üzerinde bulunan işletme istasyonları arasında yapılacak
yurtiçi taşımalara verilebilir. (……)
8. GVD telleri, tren duyuruları, yük durum teli, trenlerin teşkilat telleriyle vagon tahsis
ve dağıtımına ait bütün teller ‘’Çok tez ve müddetli’’ olup hiçbir nedenle
geciktirilmez. (……)
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
52
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz
53
UYGULAMALI TEST
Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı
gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Vagonlar ile ilgili talepleri değerlendirdiniz mi?
Değerlendirmelerinize göre vagon tipini ve gideceği yeri
belirlediniz mi?
Eşyanın cinsini belirlediniz mi?
Eşyanın öncelikli durumunu belirlediniz mi?
Tahsis emirlerine ve müşterilerin başvuru tarihlerine göre vagon
tahsisi yaptınız mi?
DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.
Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.
54
MODÜL DEĞERLENDİRME
PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME)
Taşıma planları, vagon talep ve tahsisi modülü araştırma çalışmaları sonunda
kazandığınız bilgi ve becerilerin ölçülmesi ve değerlendirilmesi için aşağıdaki uygulamayı
mutlaka yapınız. Yaptığınız bu çalışmada kendinizi kontrol listesine göre değerlendiriniz. Bu
değerlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz.
UYGULAMA: Sınıf arkadaşlarınız ile yol durumuna ( eğim, rakım vb.) göre makine
çekerleri birbirinden farklı, 6 ara istasyon ve 1 tanede dağıtım ve planlamanın yapıldığı ana
istasyon olmak üzere, toplam 7 istasyondan oluşan, hayali bir demiryolu ağı kurunuz.
Kurduğunuz bu sistemde, her istasyonun yük taleplerinin vagon sipariş defterine
yazılmasından, yükün vagonlara yüklenip gideceği yere ulaştırılmasına, boşaltılan
vagonların gitmesi gereken yerlerine götürülmesine kadar ve bu arada olan bütün yazışmaları
ve de işlemleri gerçekleştirerek bir taşıma planı hazırlayınız. (NOT : Bu uygulama
faaliyetinde kontrol listesi size yol gösterici olacaktır.)
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Ara ve ana istasyon olarak taşıma taleplerini vagon sipariş
defterine yazdınız mı?
Taşınması gereken yükleri; cinslerine, miktarlarına ve gideceği
yönlere göre, hangi tip ve kaç adet vagon ve makine ile taşınması
gerektiğini hesap ettiniz mi?
İstasyonunuza ait bir sonraki gün taşınacak olan, yük ve vagon
bilgilerini GVD teli ile ana istasyona bildirdiniz mi?
Ana istasyon olarak, ara istasyonlardan gelen GVD tellerinin
doğruluğunun tespitini yaptınız mı?
Ana istasyon olarak, bölgenizin yük durumunu en kısa sürede
Hareket dairesi Başkanlığına bildirdiniz mi?
Ana istasyon olarak, Genel müdürlükçe belirlenen vagon tahsis
emrini ara istasyonlara yaptınız mı?
Ara istasyon olarak yapılan tahsis emirleri doğrultusunda ilgili
vagonlara yükleme işlemini yaptırdınız mı?
Ana istasyon olarak, ara istasyonlarda bir gün sonrası için
yüklenen yüklerin planlamasını yaptınız mı?
Planlama yaparken Cer servisinden; bu trenlerin çalıştırılabilmesi
için makine ve personelin yeter gücü görüşünü aldınız mı?
Planlama yaparken Orer de gösterilen programlı ve sonradan
sefere konulan trenlere dikkat ettiniz mi?
Yaptığınız bu plan, Rotasyonu düşürecek, Ütilizasyonu artıracak,
kaynakları en verimli bir şekilde kullanacak ve müşteri
memnuniyetini artıracak bir şekilde mi?
MODÜL DEĞERLENDİRME
55
Yıllık taşıma planlarında belirtilen veya ara istasyonlardan alınan
bir blok tren taşıması için; yükün cinsine göre vagon tipini,
taşıma parkurlarını, çeken ve çekilen araç adetini ve yükleme
veya boşaltma rampalarını tespit ettiniz mi?
Orer deki uygun saatlere ve sonradan sefere konulan trenlere göre
0-24 saatleri arasında bölgenizin yük taşımasını
gerçekleştirebildiniz mi?
Yükün tamamını o gün taşıyamadı iseniz bir gün sonrası için
gerekli planlamayı yaptınız mı?
Bölgenizde mevsimlere göre artan taşıma talepleri için, çeken ve
çekilen araç ihtiyaçlarına tedbirler aldınız mı?
Uluslar arası taşıma taleplerinde, taşınacak yükün ve bu yükü
taşıyacak vagonun, ilgili anlaşma ve sözleşmelere uygunluğunu
kontrol ettiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yapılan değerlendirme sonunda hayır cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz.
Bütün cevaplarınız evet ise modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size
çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz
56
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI
1 B
2 B
3 D
4 D
5 D
6 Y
7 D
8 D
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI
1 C
2 C
3 C
4 A
5 D
6 D
7 D
8 Y
ÖĞRENME FAALİYETİ 3 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 D
3 C
4 A
5 D
6 D
7 D
8 Y
ÖĞRENME FAALİYETİ 4 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 A
3 C
4 D
5 D
6 Y
7 D
8 D
CEVAP ANAHTARLARI
57
KAYNAKÇA
 ARSLAN, Cemalettin, Ders Notları, TCDD Sivas Eğitim Merkezi Müdürlüğü,
Sivas, 2005
 Eşya tarifesi, TCDD Genel Müdürlüğü
 Hareket Dairesi Başkanlığı, Yük Taşımacılığında TCDD, TCDD Genel
Müdürlüğü, 2005
 TORRAK, Halit, Basılmamış Ders Notları, Sivas, 2007
 Trenlerin Kalkış ve Varış Tarifesi, TCDD Genel Müdürlüğü
 Y.K 16.03.2005T ve 8/65 S Kararı, Resmi Gazete, 25791. 19 Nisan 2005
 501 Numaralı Genel Emir, TCDD Genel Müdürlüğü
 510 Numaralı Genel Emir, TCDD Genel Müdürlüğü
 515 Numaralı Genel Emir, TCDD Genel Müdürlüğü
 www.google.com ( TCDD, Demiryolu taşımacılığı, Vagonlar, Railway car)
 www.railfaneurope.net/pix_frameset.html
 www.tcdd.gov.tr
 www.tudemsaş.gov.tr