DEMİRYOLUNDA HIZ
ANKARA
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
i
AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GİRİŞ ......................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1.....................................................................................................3
1. YOLA ETKİ EDEN KUVVETLERİ TESPİT ETMEK......................................................3
1.1. Rayli Sistemlerde Yük Aktarımı...................................................................................3
1.2. Üstyapıya Etki Eden Kuvvetler.....................................................................................5
1.2.1. Düşey Kuvvetler ....................................................................................................6
1.2.2. Yatay Kuvvetler.....................................................................................................7
1.2.3. Diğer Kuvvetler .....................................................................................................8
1.3. Dingil Basıncı ve Hız Hesaplamaları............................................................................8
1.3.1. = Hız Kat Sayısı Hesabı......................................................................................8
1.3.2. Hız Kat Sayısı ile Azami Dingil Basıncı ve Hız Hesaplamaları............................9
UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................11
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................12
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ..................................................................................................14
2. HIZ HESAPLAMALARI YAPMAK ................................................................................14
2.1. Hız Tanımı ve Çeşitleri ...............................................................................................14
2.2. Minimum (En Az) Hız ve Hesaplamaları ...................................................................14
2.3. Normal Hız..................................................................................................................15
2.4. Azami (En Fazla) Hız ve Hesaplamaları.....................................................................15
2.4.1. Deverli Kurpta Azami Hız...................................................................................15
2.4.2. Deversiz Kurpta Azami Hız................................................................................16
2.4.3. Kurpta Deray Tehlikesi Olan Azami Hız ............................................................17
2.5. Kritik Hız ve Hesaplamaları .......................................................................................17
2.5.1. Deverli Kurpta Kritik Hız....................................................................................17
2.5.2. Deversiz Kurpta Kritik Hız..................................................................................18
2.6. Azami Hızın Aşılmasının Zararları.............................................................................18
2.7. Seyir Kısıtlaması Tanımı ve Çeşitleri .........................................................................19
2.7.1. Seyir Kısıtlamalarının Çeşitleri ...........................................................................19
2.8. Seyir Kısıtlaması Uygulamaları ..................................................................................20
2.9. Seyri Kısıtlayan Etkenler ............................................................................................21
2.10. Seyir Kısıtlamalarında Seyirden Kayıp Hesabı.........................................................21
UYGULAMA FAALİYETİ ..............................................................................................23
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................24
MODÜL DEĞERLENDİRME ..............................................................................................26
CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................27
ÖNERİLEN KAYNAKLAR..................................................................................................28
KAYNAKÇA........................................................................................................................29
İÇİNDEKİLER
ii
AÇIKLAMALAR
KOD 582YIM249
ALAN Raylı Sistemler Teknolojisi
DAL/MESLEK Raylı Sistemler İnşaat
MODÜLÜN ADI Demir Yolunda Hız
MODÜLÜN TANIMI Demir yollarında hız konusuyla ilgili bilgi ve becerilerin
kazandırıldığı öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL Fleş ve Ekartman modülünü başarmış olmak
YETERLİK Demir yoluna gelen kuvvetleri tespit etmek
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Gerekli ortam sağlandığında demir yollarında trenlerin
güvenlik sınırları içinde seyrüsefer yapmaları için uygun
hız limitlerini tespit edip uygulayabileceksiniz.
Amaçlar
1. Yola etki eden kuvvetleri tespit edebileceksiniz.
2. Hız hesapları yapabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Sınıf,uygulama sahası, çelikmetre, hesap makinesi, fleş
ipi,tebeşir,seyir kısıtlama levhaları
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme
soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz.
Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı (uygulama,
soru-cevap)uygulayarak modül uygulamaları ile
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir.
AÇIKLAMALAR
1
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Bu modül, Raylı Sistemler Teknolojisi alanında, demir yolunda hız uygulamalarında
kullanılmak amacı ile hazırlanmıştır.
Teknolojinin her geçen gün hızla ilerlediği günümüzde zamanında ve güvenli ulaşım,
demir yolu işletmeciliği için çok önemlidir.
Bu modülün öğrenilmesinden sonra , sahip olduğunuz bilgi ve uygulama becerisi ile
tekniğine uygun hız uygulamalarını yapacaksınız.
Ayrıca bu modülü başarmakla ortaya koyacağınız iş, sizin demir yollarında hız
uygulamaları meslek dalında vazgeçilmezliğinizi gösterecektir.
Demir yollarında hız uygulamaları ile ilgili bilgi ve becerileriniz ne kadar iyi ise demir
yolu sektöründeki yeriniz o kadar sağlam olacaktır. Başarılar dilerim.
GİRİŞ
2
3
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
Bu faaliyet sonunda gerekli ortam sağlandığında yola etki eden kuvvetleri tespit
edebileceksiniz
Bulunduğunuz yerdeki demir yolu şube şefliğine giderek demir yollarında üst yapının
tren hızlarının tespitindeki etkisini öğrenerek sınıf ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. YOLA ETKİ EDEN KUVVETLERİ TESPİT
ETMEK
1.1. Rayli Sistemlerde Yük Aktarımı
Bir demir yolu taşıtının her dingilinden yola aktarılan yük miktarına dingil basıncı
denir. Yol; zemininin jeolojik yapısına, ray ve traversin niteliğine, traversler arası açıklığa
göre maksimum dingil yükü 4 ayrı değerde sınıflandırılmıştır.
UIC 700’e göre maksimum dingil yükleri şu şekildedir:
PA sınıfı yollar: Dingil basıcı en fazla 16 ton olan yollardır.
PB sınıfı yollar: Dingil basıcı en fazla 18 ton olan yollardır.
PC sınıfı yollar: Dingil basıcı en fazla 20 ton olan yollardır.
PD sınıfı yollar: Dingil basıcı en fazla 22,5 ton olan yollardır.
Dingil ağırlıkları, ülkeden ülkeye hatta bölgeden bölgeye farklılıklar
gösterebilmektedir. Örneğin;ülkemizde 16-20 ton, Avrupa’da 20 ton, Amerika’da 25-32 ton,
Rusya’da 25 ton, Japonya’da 15-16 ton, maden taşımacılığı yapılan hatlarda 25-30 ton
kadardır.
Dingil ağırlığı, ray-tekerlek temasında önemli bir rol oynamaktadır. Dingil ağırlığı
arttıkça kitle taşımacılığı olanağı artmakla birlikte, rayların aşınması ve bakım yönlerinden
sorunlar da artmaktadır. Günümüzde 25 tonluk dingil basıncı makul bir üst sınır olarak kabul
edilebilir.
Uluslararası Demir yolları Birliğince (UIC) demir yolları;döşeli ray ağırlığı ve travers
aralıklarının fonksiyonu olarak yolun dayanabileceği dingil ağırlığına göre üçe ayrılmıştır.
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4
A: 16 ton/dingil
B: 18 ton/dingil
C: 20 ton/dingil
Ayrıca sanat yapıları da 1 metre uzunluk başına düşen ağırlık bakımından alt
sınıflarına ayrılmıştır.
2: 6,4 ton/metre
3: 7,2 ton/metre
4: 8,0 ton/metre
Örneğin;C3 olarak sınıflandırılmış bir yolda dayanılabilecek dingil ağırlığı 20 ton ve
yayılı yükü 7,2 ton/metre’dir.
Şekil 1.1: Raylı sisyemlerde yük aktarımı
Bir raylı sistem işletmeciliğinde altyapı ve üstyapıyı oluşturan elemanların
niteliklerinin ve niceliklerinin belirlenmesi işlemi, raylı sisteme etki eden kuvvetlerin
vektörel büyüklükleri ve sistem üzerindeki dağılması ile doğrudan ilişkilidir. Yukarıda demir
yoluna etki eden dikey kuvvetler basit bir şekilde ifade edilmiştir.Yola etki eden kuvvetleri,
üstyapı konusu öncesi daha geniş olarak ele alınacaktır.
Balast
Traver
s
Ray
Dingil
Yük(P
)
Platfor
Zemin
5
1.2. Üstyapıya Etki Eden Kuvvetler
Üstyapıyı etkileyen kuvvetleri, etki bölgelerini ve kaynaklarını göz önünde
bulundurarak üç grupta inceleyebiliriz:
Düşey kuvvetler
Yatay kuvvetler
Diğer kuvvetler
Düşey Kuvvetler
1.Statik Kuvvet
a) Araçların ağırlıkları
b) Yükler
2.Dinamik Kuvvet
a) Contalardaki şok vuruntular
b) Yoldaki nivelman hataları,
c) Ray yuvarlanma
yüzeyindeki arızalar,
d) Araç tekerleklerindeki
arızalar nedeniyle oluşan
kuv.
Yatay Kuvvetler
1. Yol Eksenine Paralel
yatay kuvvet
(Uzunlamasına)
a) Vuruntuların yatay
bileşenleri
b) Demeraj etkisi
c) Frenaj etkisi
d) Ray genleşmeleri
2. Yol Eksenine Dik Kuv.
a) Merkezkaç kuv.
b) Merkezcil kuv.
c) Rüzgar etkisi
Diğer
Kuvetler
1.Kesme kuv.
2.Lase har.
2.Yalpa har.
3. Galop Har.
Üst Yapıya Etki Eden Kuvvetler
6
1.2.1. Düşey Kuvvetler
Demir yolunun altyapı ve üstyapısıyla birlikte oluşturduğu yüzeye dik olarak etki eden
kuvvetlerdir. İki grupta toplamak mümkündür.
1.2.1.1. Statik Kuvvetler
Demir yol taşıtlarının dingillerinden aktarılan kuvvetlerin toplamıdır. Dingillerden
aktarılan kuvvetler, araçların ağırlıkları ile içindeki yükelden oluşup bu yükler dingil ağırlığı
şeklinde ifade edilir.
PY
PY
PD
PD
PD
De
Ye
De = Düşey Eksen
Ye = Yatay Eksen
PD = Düşey Kuvvetler Statik ve Dinamik Kuvvetler
PY = Yatay Kuvvetler Şok,Merkezkaç,Aderans,Frenaj,Isı Değişimine Bağlı
Gerilmeler,Rüzgâr Kuv.
7
1.2.1.2. Dinamik Kuvvetler
Dinamik kuvvetlerin temel olarak dört nedeninden söz edilebilir:
Sıcaklık değişimlerine bağlı olarak rayların uzayıp kısalmasına olanak sağlamak
amacıyla belirli uzunluktaki raylar birbirlerine genleşme aralıkları bırakılarak
bileştirilir. Genleşme aralıkları aralıklarının bırakıldığı conta adı verilen yol
eklenti yerlerinde, tekerlek bir raydan ötekine geçerken ilk rayın eğilmesi
nedeniyle ikinci rayın başına çarpar. Bu çarpma olayı şok diye adlandırılır. Bu
olay sonucunda değeri hıza, dingil ağırlığına ve yolun bakım durumuna bağlı
olarak beliren ve doğrultusu tekerleğin merkezinden geçen bir kuvvet doğar. Bu
kuvvetin düşey bileşeni dinamik kuvvetlerden biridir.
Yol üstyapısındaki düşey eksen arızaları (nivelman arızaları) nedeniyle yolda ve
tekerde meydana gelen vuruntular neticesi yola fazla yük olarak intikal eder ve
dinamik kuvvetleri artar.
Düşey dinamik kuvvetlerin meydana gelmesi için öteki neden ray yuvarlanma
yüzeyindeki hepçek (tırtıklı ve verev ray aşınması) ve ondülasyon (farklı
aşınma) arızalarıdır. Bu arızalar nedeniyle tekerleğe gelen tepki kuvvetleri rayın
her noktasında farklı olur.
Çeken ve çekilen araçların tekerleklerinin yuvarlanma yüzeylerinde oluşan
farklı aşınma apleti ve çapak gibi arızalar, hızla doğru orantılı olarak üstyapıya
yapacağı vuruntular nedeniyle yola fazla yük olarak intikal eder ve dinamik
kuvvetleri artırır. Hız, belirli bir sınırı geçtiğinde dinamik kuvvetler üstyapı
malzemelerinde veya tekerleklerde çatlamalara, kırılmalara neden olur.
1.2.2. Yatay Kuvvetler
Yatay kuvvetler yol eksenine paralel ve dik gelen kuvvetler olarak iki gruba ayrılır.
1.2.2.1. Yol Eksenine Paralel Yatay Kuvvetler
Contalardaki şoklardan ve üstyapıdaki düşey eksen arızalarından (nivelman
arızalarından) meydana gelen dinamik kuvvetlerin yatay bileşenleri
Yürütücü tekerlekler yuvarlanırken, ilk hareket yönüne karşıt yönde ray mantarı
üzerine etki eden demeraj kuvveti
Frenleme sırasında rayla tekerlek arasında hareket yönünde doğan frenleme
kuvveti
Sıcaklık değişimlerinden dolayı rayların uzayıp kısalmasından doğan genleşme
kuvvetleri
1.2.2.2. Yol Eksenine Dik Kuvvetler
Taşıtların kurplardan geçişi sırasında doğan, hızla doğru orantılı olarak artan ve
dengelenemeyen merkezkaç kuvvetler,
8
Belirlenen hıza göre, belli yükseklikte dever verilen kurplarda, araçların
belirlenen hızın altında düşük hız yapması nedeniyle merkezkaç kuvvetlerin
tersine kurbun iç rayı yönünde oluşan merkezcil kuvvetler,
Araçların yan yüzlerine etkiyen rüzgarlardan dolayı, kayan taşıtların
tekerleklerinin bodenleri aracılığıyla raylara aktarılan kuvvetler.
1.2.3. Diğer Kuvvetler
Bu kuvvetler yola aynı esnada düşey ve yatay olarak gelen kuvvetlerdir. Bunlar
kısaca; kesme, lase, yalpa ve galop kuvvetleridir.
Taşıtların kurplardan geçmesi sırasında tekerleklerin dingillere rijit olarak
bağlanması nedeniyle kurba tam uyamazlar ve tekerlekler rayı belirli bir açı
altında keserler. Bundan dolayı yol eksenine paralel ve dik kuvvetler meydana
gelir.
Rayla tekerlek budeni arasındaki aralık ve ray-tekerlek teması nedeniyle kendini
sağa sola atmak istemesinden yani lase hareketinden doğan kuvvetler.
Piston tijindeki yatay hareketin dairesel harekete dönüşümünde istikametin
değiştiği bağlantı yerlerindeki aşağı yukarı yalpa hareketlerinden dolayı oluşan
etkilerdir.
Lokomotifte yalpa hareketlerini meydana getiren kuvvetler, ağırlık merkezine
göre lokomotifin baş-kıç yapmasına sebep olur. Bu şekilde oluşan etkiye galop
etkisi denir.
Lase, yalpa ve gallop hareketleri susta takımı ve tekerlekler aracılığıyla yola geçerek
yolu etkileyen kuvvetleri oluşturur.
1.3. Dingil Basıncı ve Hız Hesaplamaları
Tren hızı arttıkça hız kat sayısı ()’da büyümekte ve bunun sonucu olarak yola gelen
dinamik gerilmeler artmaktadır. Dinamik etkiler, yola intikal eden yüklerin artmasına neden
olur. Bu nedenle belli dingil basıncında veya araçların hızında yapılacak değişikliler birbiri
ile ters orantılı olarak değişir. Yani üstyapıda hiçbir değişiklik yapılmadan hız artırılırsa
dingil basıncı düşürülmeli veya dingil basıncı artırılırsa hız düşürülmelidir. Bu şekildeki
değişikliklerde dingil basıncı ya da araç hızlarını hesaplayabilmek için aşağıdaki hız kat
sayıları tablosundan yararlanacağız.
1.3.1. = Hız Kat Sayısı Hesabı
V 60 km/saat için = 1
V - 60
60≤ V≤ 200 km/saat için = 1 + ---------------
140
9
Hız kat sayısının hesabında V= 60 ila 200 km/saat hızlara kadar bu formülü kullanmak
doğru sonuçlar vermektedir. V= 200 km/saat üzerindeki hızlar için bu formül kullanmak
doğru olmayacağından yeni formül bulunması gerekmektedir (Formül bulununcaya kadar
200 km/saat üzerindeki hızlarda, 200 km/saate ait hız kat sayısı kullanılması
kanaatindeyim.).
Ayrıca yol üstyapısının, özellikle traverslerin deforme durumları dikkate alınarak
tablodaki hız kat sayıları () 0,2 (orta derece deforme olan yollar için) ile çarpılarak yola
intikal eden dinamik kuvvetlerin olumsuzlukları da dikkate alınabilir. Aşağıdaki örnek
hesaplamalarda bu durum dikkate alınmamıştır.
V
(km/h)
Hız Kat
Sayısı
V
(km/h)
Hız Kat
Sayısı
V
(km/h)
Hız Kat
Sayısı
V
(km/h)
Hız Kat
Sayısı
0-60 1,000 115 1,393 170 1,786 225 2,178
65 1,036 120 1,429 175 1,821 230 2,214
70 1,071 125 1,464 180 1,857 235 2,250
75 1,107 130 1,500 185 1,893 240 2,286
80 1,143 135 1,536 190 1,928 245 2,321
85 1,179 140 1,571 195 1,964 250 2,357
90 1,214 145 1,607 200 2,000 260 2,429
95 1,250 150 1,643 205 2,036 270 2,500
100 1,286 155 1,679 210 2,071 280 2,571
105 1,321 160 1,714 215 2,107 290 2,643
110 1,357 165 1,750 220 2,143 300 2,714
Hız kat sayıları tablosu
1.3.2. Hız Kat Sayısı ile Azami Dingil Basıncı ve Hız Hesaplamaları
Belirli bir yolda dingil basıncı “P1” ve yapılabilecek azami hız “V1” ise ve bu yolda
“P2” dingil basıcında bir tren çalıştırmak gerekirse yapılacak hesaplama;
P1
P1 x 1 = P2 x 2 eşitliğinden 2 = ---------- x 1 bulunur.
P2
P1
Eğer 2 < 1, yani 1 x ------- < 1 ise “P2” dingil basıncında bir tren çalıştırılamaz.
P2
P1
Eğer 2 > 1, yani 1 x ------- > 1 ise “P2” dingil basıncındaki bir tren bu yolda
çalıştırılabilir. P2 .
10
Örnek 1:
Dingil basıncı P1=16 ton ve yapılabilecek azami hız 80 km/saat dir. Bu yolda P2 = 20
ton dingil basıncı olan bir trenin çalıştırılıp çalıştırılamayacağını araştıralım:
V1= 80 km/h ise hız kat sayısı 1 = 80 = 1,143 dür.( hız kat sayısı tablosundan)
16
2 = 1,143 x --------- = 0,9144 = 0,97 < 1
20
olduğundan bu yolda 20 ton dingil basınçlı tren çalıştırılamaz.
Örnek 2:
P1= 22 ton ve V1 100 km/saat’tir. P2 = 20 ton ise V2 hızı ne olur?
V1= 100 km/h için hız kat sayısı 1 = 100 = 1,286’dır.
22
2 = 1,286 x --------- = 1,4146 > 1 olduğundan 100 km/saat hızın üzerinde bir hıza
20 çıkılabilir.
Şimdi hız kat sayısı tablosundan;
2 = 1.4146 hız kat sayısına tablodan yapılabilecek en azami hız V2 = 115 km/saat
olduğunu buluruz.
Örnek 3:
P1= 22 ton ve V1 100 km/saat’tir. V2 = 140 km 7saat olabilmesi için P2 dingil
basıncı ne olmalıdır?
1
P1 x 1 = P2 x 2 eşitliğinden P2 = ---------- x P1 yazılıp değerler yerine konulacak
2 olursa;
1 = V100 = 1,286
2 = V140 = 1,571
1,286
P2 = ----------- x 22 = 0,884 x 22 = 18 ton dingil basıncı bulunur.
1,571
11
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları Öneriler
Statik kuvvetleri tespit ediniz..
Statik kuvvetleriartıran etkenleri tespit ediniz.
Dinamik kuvvetleri tespit ediniz.
Dinamik kuvvetleriartıran etkenleri tespit
ediniz.
Yol eksenine paralel yatay kuvvetleri tespit
ediniz.
Yol eksenine paralel yatay kuvvetleri artıran
etkenleri tespit ediniz.
Yol eksenine dik kuvvetleri tespit ediniz.
Yol eksenine dik kuvvetleri artıran etkenleri
tespit ediniz.
Kesme. kuvvetlerini tespit ediniz .
Kesme. kuvvetleri artıran etkenleri tespit
ediniz.
Lase kuvvetleri tespit ediniz.
Lase kuvvetleri artıran etkenleri tespit ediniz.
Yalpa hareketleri kuvvetlerini tespit ediniz. .
Yalpa hareketleri kuvvetlerini artıran etkenleri
tespit ediniz.
Galop hareketleri kuvvetlerini tespit ediniz.
Galop hareketleri kuvvetleri artıran etkenleri
tespit ediniz.
Mevcut hat üzerinde dingil basıncı artırımı
yapmak için gerekli hesaplamaları yapınız.
UIC 700’e göre maksimum dingil
yüklerini inceleyiniz.
Uluslararası Demir Yolları
Birliği’nce (UIC) demir
yolları;döşeli ray ağırlığı ve travers
aralıklarının fonksiyonu olarak
yolun dayanabileceği dingil
ağırlığına göre inceleyiniz.
Azami hızı veya dingil basıncını
belirlerken bir alt hızı veya dingil
basıncını tercih ediniz.
UYGULAMA FAALİYETİ
12
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
DOĞRU – YANLIŞ SORULARI
Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.
SORULAR Doğru Yanlış
1 PA sınıfı yollar: Dingil basıncı en fazla 16 ton olan yollardır.
2 PB sınıfı yollar: Dingil basıncı en fazla 25 ton olan yollardır.
3 PC sınıfı yollar: Dingil basıncı en fazla 20 ton olan yollardır.
4 PD sınıfı yollar: Dingil basıncı en fazla 22,5 ton olan yollardır
5 Dingil ağırlıkları, ülkeden ülkeye hatta bölgeden bölgeye
farklılıklar gösteremez.
6 Uluslararası Demir Yolları Birliğince (UIC) demir yolları A: 16
ton/dingil
7
Uluslararası Demir Yolları Birliğince (UIC) demir yolları B: 19
ton/dingil
8 Uluslararası Demir Yolları Birliğince (UIC) demir yolları 20
ton/dingil
9 Sanat yapıları da 1 metre uzunluk başına düşen ağırlık 2 sınıf
yolda 6,4 ton/metre dir
10 Sanat yapıları da 1 metre uzunluk başına düşen ağırlık 3 sınıf
yolda 9 ton/metre
11 Sanat yapıları da 1 metre uzunluk başına düşen ağırlık 4 sınıf
yolda 11 ton/metre
12 Yatay kuvvetler, yol eksenine paralel ve dik gelen kuvvetler
olarak iki gruba ayrılır
13 Bir demir yolu taşıtının her dingilinden yola aktarılan yük
miktarına dingil basıncı denir.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
13
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Statik kuvvetleri tespit ettiniz mi?
Statik kuvvetleri artıran etkenleri tespit ettiniz mi?
Dinamik kuvvetleri tespit ettiniz mi?
Dinamik kuvvetleri artıran etkenleri tespit ettiniz mi?
Yol eksenine paralel yatay kuvvetleri tespit ettiniz mi?
Yol eksenine paralel yatay kuvvetleri artıran etkenleri tespit ettiniz
mi?
Yol ksenine dik kuvvetleri tespit ettiniz mi?
Yol ksenine dik kuvvetleri artıran etkenleri tespit ettiniz mi?
Kesme kuvvetlerini tespit ettiniz mi?
Kesme. kuvvetleri artıran etkenleri tespit ettiniz mi?
Lase kuvvetleri tespit ettiniz mi?
Lase kuvvetleri artıran etkenleri tespit ettiniz mi?
Düzenli ve kurallara uygun bir şekilde çalıştınız mı?
Mesleğe uygun kıyafet giydiniz mi?
Çalışma alanını tertipli-düzenli kullandınız mı?
Uygun araç gereci seçip kullandınız mı?
Zamanı iyi kullandınız mı?
Çalışma alanını tertipli-düzenli bıraktınız mı?
DEĞERLENDİRME
Yapılan değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.
Cevaplarınızın tamamı “Evet” ise modül değerlendirmeye geçiniz.
14
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
Gerekli ortam sağlandığında demir yollarında hızı etkileyen faktörleri, azami hızın
aşılmasının sakıncalarını öğrenecek ve bu sakıncaların ortadan kalkması için gerekli
tedbirleri uygulayabileceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde yakınınızdaki tren gar müdürlüğüne giderek azami hız
limitlerinin aşılması durumunda meydana gelebilecek tehlikeleri yetkililerden öğrenip sınıf
ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. HIZ HESAPLAMALARI YAPMAK
2.1. Hız Tanımı ve Çeşitleri
Bir saatlik sürede belirli mesafeyi katetme oranına hız denir. Saatte 80 km hız
dendiğinde, bu hızla bir saat süre ile gidildiğinde 80 km’lik bir mesafenin gidileceği anlaşılır.
Hızlar 4 sınıfta incelenir:
Minimum (en az) hız
Normal hız
Azami (en fazla) hız
Kritik hız
2.2. Minimum (En Az) Hız ve Hesaplamaları
Seyri kısıtlayan çeşitli etkenler nedeni ile tüm trenler normal hızını yapamaz.
Kurplarda; merkezcil kuvvetlerin mahsurlarından kaçınmak için trenlerin yapması gereken
en az hız miktarına minimum hız denir.
Kurplarda 105 mm’ den fazla dever var ise aşağıdaki formüle göre belirlenen hızdan
aşağıya seyir kısıtlama hızı belirlenmemelidir. Ayrıca yola 10 km/h’ten az seyir kısıtlaması
konmamalıdır. Çünkü trenler, küçük hızı yaparken oturmalar ve silkelemeler meydana
geleceğinden hem yola hem de trene zarar verir. Ayrıca rampa yukarı gelecek tren için duruş
verilmemeli, mümkün olan en yüksek hız verilmelidir.
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
15
Minimum hız;
(d-100) x R
Vmin =√ ---------------------- km/h formülü ile bulunur.
11,8
Örnek :
R= 300 m
d= 130 mm
(d-100) x R ( 130 – 100) x 300
Vmin =√ ---------------------- = √ ---------------------------- = √ 762,71 = 27,6 km/h
11,8 11,8
2.3. Normal Hız
Trenlerin minimum (en az) hızla azami (en fazla) hız arasında yaptığı hıza normal hız
denir.
2.4. Azami (En Fazla) Hız ve Hesaplamaları
Yolun yapısı, demir yolu araçlarının teknik yapıları ve taşınan hamulenin (yükün)
durumları dikkate alınarak o bölgede yapılabilecek en fazla hıza denir.
2.4.1. Deverli Kurpta Azami Hız
Deverli kurplarda 0,65 ivmeye göre 3 ayrı formülle azami hız hesabı yapılır. (TCDD
Yol Dairesi Bşk.nın 08/9/2004 tarih ve 10.00.09/452-2/9284 sayılı emirleri gereği Ankara-
Kayseri hattındaki yol iyileştirmelerinde yanal ivmenin 0,65 olarak kullanılması uygun
görülmüştür.)
V= Hız
d R= Yarıçap
1. V max = √ 13 R (y + ---------) km/h y= Yanal ivme
153 d= Dever
13= Sabit sayı
153= Sabit sayı
Örnek:
R= 300 m
d= 130 mm (m olarak)
y= 0,65
130
V max = √ 13x 300 (0,65+ -----------)
153
16
V max = √ 3900 (0,65+ 0,85)
V max = √ 5850
V max = 76 km/h
R x (d+100)
2. Vmax= √ ------------------- km/h
11,8
300 x (130+100) 69000
Vmax = √ ------------------------- = √ --------------- = √ 5847,46 = 76 km/h
11,8 11,8
100= e/y = 1500x0,065=97,5 yaklaşık 100 alınmıştır.
Bu formülde ayrıca minimum devere göre de maksimum hız bulunur.
1. Ayrıca deverli kurplarda kısaca;
V= 4,4 x √ R (y= 0,65 m/s2 göre) formülü ile maksimum hız bulunur. Bu kat sayı
uygulanacak yanal ivmeye göre değişecektir. Ancak kat sayı kurp yarıçaplarına göre farklı
sonuç verdiğinden her zaman doğru sonuca ulaşılmaz.
V= 4,4 x √ 300 = 76 km/h
Kullandığımız dever formülüne göre yanal ivme 0,41 olduğundan bu ivmenin karşılığı
olarak;
V= 4 x √ 300 = 70 km/h
2.4.2. Deversiz Kurpta Azami Hız
Deversiz kurplarda da 3 ayrı formülle azami hız hesabı yapılır:
1. Vmax= √ 13.R.y km/h yanal ivme = y= 0,65 m/s2 R= 300'lük makas kurbunda
örnek verelim;
Vmax= √ 13 x 300 x 0,65 =√ 2535 = 50 km/h
R
2. V max = √ --------- x (d + 100) km/h
11,8
300
V max = √ --------- x (0 + 100)
11,8
17
V max = √ 2542 = 50 km/h
3. Ayrıca deversiz kurplarda kısaca;
V= 2,91 x √ R formülü ile maksimum hız bulunur.
Vmax = 2.91x √ 300 = 50 km/h
Bu formülle özellikle makas sapan yollarından trenlerin geçeceği azami hızı buluruz.
2.4.3. Kurpta Deray Tehlikesi Olan Azami Hız
Ayrıca deversiz kurplarda hız, V = 5√R formülündeki sonuca ulaşmış veya geçmiş
ise deray sebebi demektir (Kaynak “Demir Yolu Üstyapı Tekniği” Yazarı: Hıfzı
GÜNDOĞAN, Derleyen: Mustafa AKSUN).
2.5. Kritik Hız ve Hesaplamaları
Her taşıtın belli bir kurpta merkezkaç kuvveti sebebiyle yol dışına fırlama (savrulma)
hızı vardır ki, buna kritik hız veya devrilme hızı denir.
Kurplarda hız, istenildiği kadar yaptırılamaz. Hız yarıçap, dever ile orantılı olarak
yaptırılır. Dever hız ile doğru orantılı, yarıçap ile ters orantılıdır. Yani, hız arttıkça dever de
artar. Yarıçap büyüdükçe dever küçülür.
Dever hatta uygulanan yüksek hıza göre verilir (Yüksek hıza göre dever verilmesi;
Genel Md. 29.3.1973 T.ve 1403-20/19131,1505 S.emirleri ile belirtilmiştir. Aynı emir
11.1.1980 T.de G.Md.çe teyit edilmiştir.).
2.5.1. Deverli Kurpta Kritik Hız
Her arabanın belli bir kurpta merkezkaç kuvveti sebebi ile yolun dışına fırlama hızı
vardır. Buna kritik hız veya devrilme hızı denir.
d e
V kr = 3,6√ Q. R ( ---------+ ----------) km/h
e 2h
Q= Yer çekimi ivmesi (9,81 m/s2)
e= Yol açıklığı (1,5 m)
h= Vasıtanın ağırlık merkezinin raydan yüksekliği (m)
d= Dever ( mm)
Örnek:
R= 300 m
h= 1,6 m
e= 1.5 m
Q = 9,81 m/s2
18
d= 130 mm (m olarak)
0,13 1,5
Vkr = 3,6√ 9,81x 300 ( ---------+ ----------)
1,5 2x1,6
Vkr = 3,6√ 9,81x 300 (0,56)
Vkr = 3,6√ 1648,08 = 146 km/h
2.5.2. Deversiz Kurpta Kritik Hız
e
V kr = 3,6√ Q. R ( ---------) km/h
2h
Q= Yer çekimi ivmesi (9,81 m/s2)
e= Yol açıklığı (1,5 m)
h= Vasıtanın ağırlık merkezinin raydan yüksekliği (m)
Örnek:
R= 300 m
h= 1,6 m
e= 1.5 m
Q = 9,81 m/s2
1,5
Vkr = 3,6√ 9,81x 300 ( ----------)
2x1,6
Vkr = 3,6√ 9,81x 300 (0,47)
Vkr = 3,6√ 1383,21 = 133 km/h
2.6. Azami Hızın Aşılmasının Zararları
Belirlenen azami hızdan daha fazla hız yapmak, yol ve araçlar bakımından her zaman
çok tehlikelidir. Azami hızın aşılmasının çeken çekilen araçlar ile yol altyapısı ve
üstyapısında doğurduğu olumsuzluklar çok fazla olup en belirgin ve büyük sakıncaları şöyle
sıralanabilir:
Yol malzemesi normal ömründen daha kısa zamanda aşınır, yıpranır.
Yol daha çabuk bozulur. Yolda düşey, yatay eksen bozuklukları ve üstyapı
malzemelerinde arızalanmalar meydana gelir.
Çeken ve çekilen araçlarda aşınmalar, yıpranmalar meydana gelir.
19
Konforu etkiler. Meydana gelecek sarsıntılardan yolcular rahatsız olur. Yük
vagonlarındaki yüklerde kaymalar meydana gelir.
En önemlisi araçların deray ve devrilmelerine neden olur.
Bütün bunlar neticesi can ve mal kayıpları oluşur.
2.7. Seyir Kısıtlaması Tanımı ve Çeşitleri
Demir yolunun alt ve üst yapısındaki bozukluklar nedeniyle araçların seyir emniyeti
bakımından, hattın bazı bölümlerinde trenlerin kalkış-varış tarifesinde verilen hızı
yapamayarak durdurulması, durdurulduktan sonra düşük hızla geçirilmesi, normal hızın
altında seyir ettirilmesi veya yoldan verilecek emir ve işaretlere dikkat ettirilmesi
işlemlerinin hepsine seyir kısıtlaması denir.
Kısaca seyrüsefer emniyeti bakımından, hattın bazı bölümlerinde trenlerin hız
azaltılarak geçirilmelerine seyir kısıtlaması denir.
Yolun altyapısı ve üstyapısında seyrüsefer emniyetini azaltan arızalar sebebiyle geçici
kısa süreli ve uzun süreli (daimî) seyir kısıtlamaları yapılabilir. Eğimi çok fazla hat
kesimlerinde trenlerin kaçmasını önlemek için belirli noktalar D feneri duruşu gibi
sınırlandırmalar konulabilir.
Konan daimi ve geçici seyir kısıtlamaları bütün raylı sistem araçlarının personeline
ilgili model veya evraklarla imzaları alınarak yazılı olarak bildirilir.
2.7.1. Seyir Kısıtlamalarının Çeşitleri
Seyir kısıtlamaları konuluş ve süreleri yönünden iki ana gruba ayrılır.
2.7.1.1. Konuluşları Bakımından
Duruşlu seyir kısıtlaması: Yol arızasının önemine göre arıza mahallinin
başlangıç yerinde trenin durdurulması, durma noktasının öncesinde ve
devamında belirli bir kesimde seyir kısıtlaması yapılması gerekir.
Seyir kısıtlaması: Yol arızasının önemine göre arıza mahallinin başlangıç ve
bitiş noktaları arasında, trenlerin kalkış-varış tarifesinde verilen hızdan daha
düşük hız yaptırılmasıdır.
İşaretlere dikkat: Yolun herhangi bir kesiminde çeşitli nedenlerle yola konulan
veya verilen işaretlere, trenlerin normal veya düşük hızda geçerek uymaları
sağlanır.
2.7.1.2. Süreleri Bakımından
Daimi seyir kısıtlamaları: Genellikle yol altyapısından kaynaklanan heyelan,
tasman, kabarma neticesi konulan ve kaldırılması için yatırım gerektiren uzun
süreli (en az bir yıllık) seyir kısıtlamalarına denir. Yenilenmesine ihtiyaç
duyulan yollarda da uygulanır. Bu seyir kısıtlamaları şube şefi tarafından
konulur ve bölge müdürlüğünce teyit edilir.
20
Geçici seyir kısıtlamaları: Yol üstyapı arızaları nedeniyle konulan ve
kaldırılması kısa süreli olan (bir yıldan az) seyir kısıtlamalarına denir. Bunlar
aşağıda verilmiştir:
Çalışmalar esnasında konulan gün içi seyir kısıtlamaları: Bir veya
birkaç treni kapsayan ve önceden ilgili yerlere haber verilmesi mümkün
olmayan seyir kısıtlamaları olup çalışmaların başında bulunan ekip şefi
tarafından telefon, telsiz ve yola mevzuatlar gereğince işaret konularak
trenlere ihbar edilen kısıtlamalardır. Gerekliliği bitince kaldırılır.
Çalışmalar sonunda tren beklemeleri olmuşsa ilgili ekip şefince ilgili
yerlere telgrafla trenin bekletilme nedenleri bildirilmelidir.
Süresi 48 saati aşmayan seyir kısıtlamaları: Acil durumlarda kısım
şefi, şube şefi veya diğer üst ünite amirlerince konulan seyir kısıtlamaları
olup, ilgili istasyonlar ve tren trafik merkezlerince derhal uygulanmasına
başlanır. Bölge müdürlüğünce teyit gerekmeyen 48 saatten az süreli bu
seyir kısıtlamaları, koyan ünitelerce kaldırılır.
Süresi 48 saati aşan seyir kısıtlamaları: Kısım şefinin talebi ile şube
şefi tarafından veya şube şefinin kendisi tarafından konulur. Bölge
müdürlüğünce teyit edilir. İşin sonunda kısım şefinin talebi, şube şefinin
teklifi ile bölge müdürlüğünce kaldırılır. Acil durumlarda konulan 48
saatten uzun süreli seyir kısıtlamaları da konuluş ve kaldırılışlarında
bölge müdürlüğünce teyit edilir.
2.8. Seyir Kısıtlaması Uygulamaları
Daimî seyir kısıtlamalarından çok uzun süreli olanlar bölge yol müdürlüklerinin
teklifi ile livreye geçirilerek seyir kısıtlaması olmaktan çıkarılır.
Bölge müdürlüğünden teyit gelmeden iş bitirilmiş dahi olsa işaretler
kaldırılmaz. Seyir kısıtlamasının kalkacağı tarih ve saat talep telinde şube
şefliğince belirtilir.
Uygulamaya konulan ve kaldırılan tüm seyir kısıtlamaları, koyan ve kaldıran
makam tarafından; mıntıka kısım ve şube şefliğine, tesisler sinyal ve
elektrifikasyon kontrolör ve şefliklerine, tren trafik merkezleri ile tesisler bölge
kontrolörlüklerine, teşkilat garları ve mücavir istasyonlarına, ilgili servis
müdürlüklerine ve bölge müdürlüğüne bildirilir.
Seyir kısıtlamalarının konuluşunda ilgili şube ve kisim şeflerince, yolun profili,
arazi durumu ile kurplu ve tünelli hat kesimlerindeki görüş mesafesi dikkate
alınarak, kesinlik ifade eden hükümler konulur. Özellikle kapalı araziler ve
eğimli yollardaki duruş kalkışlar ile kurplardaki dever miktarı gözetilir.
Seyir kısıtlamalarının modelle bildirildiği hat kesiminin başlangıç ve bitiş
noktalarında seyir kısıtlama levhaları (başlangıçta ortası yeşil kenarı beyaz,
bitişte ortası beyaz kenarı yeşil diskler) görülmelidir. Eğer görülmezse modeli
veren iş yerine ve diğer ilgili iş yerlerine telgraf çekilerek durum bildirilmelidir.
Çünkü seyir kısıtlaması kaldırılmış ama iş yerleri model vermeye devam ediyor
olabilir.
21
Ayrıca modelle seyir kısıtlaması bildirilmeyen bir hat kesiminde, seyir kısıtlama
levhaları görülür ve bu levhaların takım yada ekip çalışmaları ile ilgisi olmadığı
anlaşılırsa (takım ya da ekip görülmüyorsa) yine ilgili iş yerlerine telgraf
çekilerek durum bildirilir. Çünkü seyir kısıtlaması konmuş fakat iş yerlerinin
haberi olmadığından model verilmemiş olabilir.
2.9. Seyri Kısıtlayan Etkenler
Kurplar: Aliyman(düz) bir yolda yapılan hız, dar kurplu bir yolda yapılamaz.
Eğimler: Yüksek eğimlerde demir yolu araçları hızla tırmanamazlar. 0 meyilli
yolda yapılan hız, eğimli yollarda yapılamaz.
Yol malzemelerinin durumu: Yeni ve bakımlı yollarda yapılan hız, malzemesi
eski, yıpranmış ve iyi bakılmamış yollarda yapılamaz.
Yol altyapısının durumu: Altyapısı yeterince sağlam ve dayanıklı olmayan
yollarda fazla hız yapılamaz.
Demir yolu araçlarının yapısı: Demir yolu araçları, imal edilirken belirli hız
dikkate alınarak imal edilirler. (Çeşitli tipteki lokomotiflerin hızlarının ayrı ayrı
olması veya bojili veya bojisiz vagonlar gibi).
Hava şartları: Normal ve açık havalarda yapılan hız, kar, tipi ve yağmurlu
havalarda yapılamaz.
2.10. Seyir Kısıtlamalarında Seyirden Kayıp Hesabı
Konulan seyir kısıtlamaları nedeni ile trenlerin seyirlerinde zamandan kayıp olur. Bu
kayıp aşağıdaki formül ile hesaplanır:
1 2
1 2 60 ( )
V xV
K xL V V
Bu formülde;
K= Seyirden kaybı dakika olarak
60 Kat sayısı= Bir satteki 60 dakikalık süreyi
L= Seyir kısıtlaması konulan yolun km. olarak uzunluğunu
V1= Seyir kısıtlaması konulan bölgedeki normal hızını
V2= Seyir kısıtlaması hızını
gösterir. Duruş konmuş ise duruş süresi hesap edilen kayıp süresine ilave edilir.
Örnek :
L= 2500 m.=2,5 km
V1=100 km
V2=30 km
22
3,5
3000
60 2,5 70
100 30
60 2,5 (100 30)
x x
x
K x x dakika
Sonuç dakika olarak çıkar. Saniye olarak düşünülmemelidir. Çıkan sonuçlardaki 0,1
ila 0,50 arasındaki ondalıklı sayılar yarım dakika kabul edilir. 0,51 ila 0,99 arasındaki
ondalıklı sayılar 1 dakika kabul edilir.
Bulunan 3,5 dakikalık kayıp süresine eğer duruş (1 dakika) konulmuşsa bu
duruş süresi de eklenir ve kayıp 4,5 dakikaya çıkmış olur.
23
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları Öneriler
Azami hızın aşılmasının çeken çekilen araçlar
ile yol altyapısı ve üstyapısında doğurduğu
olumsuzlukları tespit ediniz.
Baz alınan herhangi yolda uygulanan hızları
tespit ediniz.
Yolda seyir kısıtlaması yapılması gereken
durumlarda seyir kısıtlamasını uygulayınız.
Seyir kısıtlamalarını konuluş ve süreleri
yönünden ana gruplara ayırınız.
İlgili yerlere telgrafla trenin bekletilme
nedenleri bildiriniz seyir kısıtlaması olan
yerlerde gerekli işaretlemeleri koyunuz.
Seyir esnasında uygulanacak hızların tespitini
hesaplayınız.
Azami hız limitlerinin aşılması
durumunda meydana gelebilecek
tehlikelerin maliyetini düşünerek
işlem basamaklarını atlamayınız.
Azami hızı veya dingil basıncını
belirlerken bir alt hızı veya dingil
basıncını tercih ediniz.
UYGULAMA FAALİYETİ
24
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
DOĞRU – YANLIŞ SORULARI
Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.
SORULAR Doğru Yanlış
1 Belirlenen azami hızdan daha fazla hız yapmak yol ve araçlar
bakımından her zaman çok tehlikelidir.
2 Yoldan verilecek emir ve işaretlere dikkat ettirilmesi işlemlerinin
hepsine seyir kısıtlaması denir
3 Belirlenen azami hızdan daha fazla hız yapmak yol malzemesinin
normal ömründen daha kısa zamanda aşındırır.
4
Belirlenen azami hızdan daha az hız yapmak yolda düşey, yatay
eksen bozukluklarına ve üstyapı malzemelerinde arızalanmalara
sebep olur.
5
Trenlerin minimum (en az) hızla azami (en fazla) hız arasında
yaptığı hıza normal hız denir.
6 Hızlar 6 sınıfta incelenir.
7 Azami hızın aşılması çeken çekilen araçlar ile yol altyapısı ve
üstyapısında olumsuzluklar doğurur.
8 Seyri kısıtlayan çeşitli etkenler nedeni ile tüm trenler normal
hızını yapamaz.
9 Eğimi çok fazla hat kesimlerinde trenlerin kaçmasını önlemek için
belirli noktalar D feneri duruşu gibi sınırlandırmalar konulmaz
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
25
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Azami hızın aşılmasının çeken çekilen araçlar ile yol altyapısı ve
üstyapısında doğurduğu olumsuzlukları tespit ettiniz mi?
Baz alınan her hangi yolda uygulanan hızları tespit ettiniz mi?
Yolda seyir kısıtlaması yapılması gereken durumlarda seyir
kısıtlamasını uyguladınız mı?
Seyir kısıtlamalarını konuluş ve süreleri yönünden ana gruplara
ayırdınız mı?.
İlgili yerlere telgrafla trenin bekletilme nedenlerini bildirip seyir
kısıtlaması olan yerlerde gerekli işaretlemeleri yaptınız mı?
Azami hızın aşılmasının çeken çekilen araçlar ile yol altyapısı ve
üstyapısında doğurduğu olumsuzlukları tespit ettiniz mi?
Düzenli ve kurallara uygun olarak çalıştınız mı?
Mesleğe uygun kıyafet giydiniz mi?
Çalışma alanını tertipli düzenli kullandınız mı?
Uygun araç gereci seçip kullandınız mı?
Zamanı iyi kullandınız mı?
Çalışma alanını tertipli düzenli bıraktınız mı?
DEĞERLENDİRME
Yapılan değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz.
Cevaplarınızın tamamı “Evet” ise modül değerlendirmeye geçiniz.
26
MODÜL DEĞERLENDİRME
Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki ölçütlere göre değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçeği Evet Hayır
Statik kuvvetleri tespit ettiniz mi?
Dinamik kuvvetleri tespit ettiniz mi?
Yol eksenine paralel yatay kuvvetleri tespit ettiniz mi?
Yol eksenine paralel yatay kuvvetleri artıran etkenleri tespit ettiniz mi?
Yol eksenine dik kuvvetleri tespit ettiniz mi?
Azami hızın aşılmasının çeken çekilen araçlar ile yol altyapısı ve
üstyapısında doğurduğu olumsuzluklari tespit ettiniz mi?
Kisitlamasi olan yerlerde gerekli işaretlemeleri yaptınız mi?
Yolda seyir kısıtlaması yapılması gereken durumlarda seyir kısıtlamasını
uyguladınız mı?
Seyir kısıtlamaları konuluş ve süreleri yönünden ana guruplara ayırdınız
mı?.
Düzenli ve kurallara uygun olarak çalıştınız mı?
Mesleğe uygun kıyafet giydiniz mi?
Çalışma alanını tertipli düzenli kullandınız mı?
Uygun araç gereci seçip kullandınız mı?
Zamanı iyi kullandınız mı?
Çalışma alanını tertipli düzenli bıraktınız mı?
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız.
Cevaplarınızın hepsi “Evet” ise modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size
çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.
Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları
uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.
MODÜL DEĞERLENDİRME
27
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 Y
3 D
4 D
5 Y
6 D
7 Y
8 D
9 D
10 Y
11 Y
12 D
13 D
ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 D
3 D
4 Y
5 D
6 Y
7 D
8 D
9 Y
Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.
CEVAP ANAHTARLARI
28
ÖNERİLEN KAYNAKLAR
BERKE, Osman, Demir Yolu Üstyapı Tekniği, TCDD Basımevi, 1972.
GÜNDOĞAN, Hıfzı , Demir Yolu İnşaatı ve Tekniği
KAÇER, İlhan ,Üstyapı Tamiratı, TCDD Eskişehir Eğitim Merkezi
Müdürlüğü, Ders Notları.
KUMBASAR, Feridun, Üstyapı ve Demir Yolu Tekniği, TCDD Basımevi,
1947. EVREN, Güngör , Demir Yolu Kitapları
TCDD Yol Dairesi Başkanlığı
http/tcdd.gov.tr
ÖNERİLEN KAYNAKLAR
29
KAYNAKÇA
EKTAŞ, Mehmet, Ders Notları ,TCDD Eskişehir Eğitim Merkezi Müdürlüğü
KAÇER, İlhan, Ders Notları ,TCDD Eskişehir Eğitim Merkezi Müdürlüğü
SÖZAL, S.Sırrı; Yol Bilgisi, TCDD Eskişehir Eğitim Merkezi Yayını, 2005.
e40003.me.metu.edu.tr
KAYNAKÇA